Tekst Janny Dierx
Beeld Shutterstock
Waar de Wob vooral draaide om juridische procedures en stroperige besluitvorming, biedt de Woo ruimte voor dialoog. Bemiddeling blijkt daarin een krachtig instrument. Na bijna vijftig bemiddelde Woo-verzoeken is duidelijk: er valt te praten over openbaarheid – en dat levert verrassend vaak resultaat op.
Onder de voorganger van de Woo (de Wob) ontstond een gejuridiseerde praktijk vol traagheid, met procedures die soms louter over termijnen gaan en zich schriftelijk voortslepen zonder wezenlijk menselijk contact. Omgeven met frames over journalisten die als “rupsjes-nooit-genoeg” hele beleidsafdelingen lamlegden met “sleepnetverzoeken” en met beelden van overheidsjuristen die verzoekers vakkundig het spreekwoordelijke moeras in werken, zodat ze opgeven. Het bracht een generatie Woo-verzoekers voort met ingebakken wantrouwen. Er zijn journalisten die duizenden euro’s aan dwangsommen incasseren, zonder dat de gevraagde informatie loskomt. Zij zien parallel aan het vollopen van dwangsommen de nieuwswaarde van hun onderwerp verdampen. Deze sceptici moeten zakendoen met ambtenaren die ook hun ervaringen hebben. Zoals de ambtenaar die naar eigen zeggen een brede rug ontwikkelde voor de “officier-van-openbaarheids-justitie-houding” van verzoekers. Deze erfenis uit het Wob-tijdperk bestaat nog steeds.
Reuring
Voor bestuursorganen is deelname aan bemiddeling verplicht, als een journalist, wetenschapper of andere professionele verzoeker (bijvoorbeeld iemand van een ngo) daar bij het ACOI om vraagt. “Gewone” burgers kunnen geen bemiddeling bij het Adviescollege vragen. Het overgrote deel van de bemiddelingen wordt tot nu toe op verzoek van journalisten gedaan. Onderzoeksjournalisten zien het als hun taak om reconstructies te maken van besluitvorming en langs welke lijnen er is gedacht. Qualitate qua zijn journalisten geïnteresseerd in besluitvorming over onderwerpen met maatschappelijke reuring. De bemiddelde onderwerpen illustreren dat: overheidssubsidies, kernenergie, aanbestedingen, belastingheffing, belangenverstrengeling, dierenwelzijn, aan CO2-uitstoot gerelateerde milieu-informatie of chatberichten over brisante kwesties. Bestuurders en hun ambtenaren vinden regelmatig dat zij sommige zaken – bijvoorbeeld persoonlijke beleidsopvattingen in Woo-jargon – geheim mogen houden. Dit zijn basisingrediënten van de gemiddelde bemiddeling.
Afkicken
Juridiseren nodigt uit om in te zoomen op wat niet openbaar kan worden en dat deugdelijk te motiveren. Woo-bemiddeling gaat over wat en hoe het wel zou kunnen en nodigt uit daarover in gesprek te gaan. Eventueel lopende bezwaarprocedures worden opgeschort tijdens een bemiddeling. De bemiddelingspraktijk laat zien dat afkicken van procederen en juridiseren niet makkelijk is. Soms hebben partijen al een paar rondes bezwaar en beroep achter de rug als ze bij het Adviescollege aankloppen. De verwijten die op tafel komen, liegen er soms niet om.
*Dit is het eerste deel van een artikel uit Od 44: De Woo, wat heb je daaraan? Verder lezen? Meld je dan hier aan voor een abonnement of vraag een gratis presentexemplaar op.
