Tekst Pieter Verbeek
Beeld Hilbert Krane
Transparantie is een kernwaarde van de moderne democratie. Dat is onder meer vastgelegd in de Wet open overheid (Woo), die overheidsinstanties verplicht om zo veel mogelijk informatie actief openbaar te maken. Maar wat betekent ‘zoveel mogelijk’ in de praktijk? En hoe zorg je dat die openbaarmaking echt iets bijdraagt aan de samenleving? Het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) werkt vanuit het programma Open Overheid daarom aan beleid rondom ‘betekenisvolle openbaarmaking’.
De Woo stelt dat overheden een inspanningsverplichting hebben om actief informatie te delen, zolang dit niet tot onevenredige inspanning of hoge kosten leidt. Lag de focus lange tijd vooral op meer openbaar maken, inmiddels is het besef gegroeid dat openbaarmaken aansluitend op de informatiebehoefte van de maatschappij belangrijk is. ‘We zijn nu in een nieuwe fase beland,’ legt Jolein Baidenmann, plaatsvervangend directeur programma Open Overheid bij BZK en programmamanager Openbaarheidsbeleid, uit. ‘We kijken niet alleen naar kwantiteit, maar naar betekenis: wat is echt relevant en waardevol voor de samenleving?’
Afwegingskader
Om deze vraag te beantwoorden, heeft BZK samen met adviesbureau Berenschot een afwegingskader ontwikkeld. Dit kader helpt overheidsorganisaties om gestructureerde keuzes te maken over welke informatie zij actief openbaar maken om te voldoen aan de informatiebehoefte van specifieke doelgroepen. Beleidsmedewerker Ronne de Bruin vult aan: ‘Betekenisvolle openbaarmaking betekent dat je als overheid informatie niet zomaar “over de schutting gooit”, maar bewust deelt met het oog op de gebruiker. Dat kunnen burgers zijn, journalisten, belangenorganisaties, of andere partijen die specifieke informatie nodig hebben om hun rol in de democratische rechtsstaat te vervullen.’ Het afwegingskader biedt bestuursorganen een hulpmiddel om de juiste keuzes daarbij te maken. Welke doelgroepen hebben welke informatie nodig? Zijn er actuele maatschappelijke thema’s of dossiers waar openbaarheid gewenst is? Is er draagvlak en zijn er risico’s, bijvoorbeeld op het gebied van veiligheid? Welke vorm van openbaarmaking is het meest effectief? ‘Als we gerichter informatie openbaar maken, zal de noodzaak tot Woo-verzoeken afnemen’, denkt Baidenmann. ‘En als er toch verzoeken worden ingediend, zijn die specifieker en beter behandelbaar.’
Breed gedragen beleidslijn
Om tot breed gedragen beleid te komen, krijgt BZK vanuit verschillende kanten advies. Zo is er een interbestuurlijke werkgroep opgezet met betrokkenheid van alle bestuurslagen – van rijksoverheid tot gemeenten en waterschappen – die meedenkt over beleid rondom de inspanningsverplichting en wordt er actief op de Kenniscommunity Informatie en Archief (KIA) om input gevraagd. Daarnaast is er een belangrijke adviesaanvraag gedaan bij het Adviescollege Openbaarheid en Informatiehuishouding (ACOI) en heeft de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) een advies uitgebracht. Deze adviezen vormen samen met het afwegingskader de drie bouwstenen voor het uiteindelijke openbaarheidsbeleid rondom ‘betekenisvolle openbaarmaking’. Baidenmann: ‘Als stelselverantwoordelijke publiceren wij als BZK straks de beleidslijn. Maar de invulling en toepassing daarvan gebeurt samen met onze partners. Uiteindelijk vertalen we die beleidslijn in een handreiking die voor iedereen bij de overheid bruikbaar is.’
*Dit interview verscheen in Od 45: Informatiebeheer 2030. Verder lezen? Meld je dan hier aan voor een abonnement of vraag een gratis presentexemplaar op.
