Beeld: Shutterstock
Het Nationaal Archief ontwikkelt een handreiking voor het duurzaam toegankelijk maken en houden van algoritmes. Deze geeft gebruikers informatie over waarom dit onderwerp belangrijk is. En biedt praktische handvatten hoe zij dat kunnen aanpakken.
Wat is de zin van het bestaan? Deze vraag wordt niet alleen door het merendeel van de mensheid gesteld. In het sciencefictionboek The Hitchhiker’s Guide to the Galaxy ook door hyperintelligente pan-dimensionale buitenaardse wezens. Zij proberen antwoord op die vraag te krijgen door het ontwikkelen van een supercomputer met de naam Deep Thought. Het is een ingewikkelde vraag, dus de toegepaste kunstmatige intelligentie (AI) vereist enige rekenkracht en tijd. Maar na 7,5 miljoen jaar rekenen komt eindelijk het antwoord: de zin van het bestaan is 42. Resultaat: diep teleurgestelde hyperintelligente pan-dimensionale wezens. Teleurstelling of niet, zo hyperintelligent als de pan- dimensionale wezens zijn, vinden ze de kink in de kabel. Het blijkt dat de oorspronkelijke vraagstelling niet deugde. En de juiste vraagstelling, dat is de sleutel tot succes. Alleen dan kun je AI op een vruchtbare manier toepassen. Overigens, dat ze de prompt na 7,5 miljoen jaar nog konden achterhalen, mag best een aardig staaltje duurzame toegankelijkheid worden genoemd. Maar hoe maak je het dan duurzaam toegankelijk? Kunstmatige intelligentie is een geavanceerde toepassing van algoritmes. Het gebruik van deze algoritmes neemt steeds meer toe, ook bij de overheid. Dit heeft impact op de overheidsinformatie die met algoritmes wordt gecreëerd. En op de wijze waarop die informatie moet worden verantwoord. Het duurzaam toegankelijk maken van algoritmes is daarvoor een voorwaarde. Ook om te kunnen voldoen aan wet- en regelgeving, zoals de Europese AI-verordening en de AVG.
Broncode
Betekent het duurzaam toegankelijk maken van algoritmes alleen het bewaren van de broncode van een algoritme? Dat is niet het geval; het gaat om meer dan dat. Het gaat uiteindelijk om het kunnen verantwoorden van de informatie die door de overheid is gebruikt bij het uitvoeren van een wettelijke taak. En die met gebruik van een of meerdere algoritmes is gecreëerd. Daarvoor is het belangrijk om naar de hele levenscyclus van een algoritme te kijken. Daarbinnen worden de maatregelen getroffen om algoritmes op verantwoorde wijze te kunnen gebruiken. De informatie over deze maatregelen is ook vaak van belang voor duurzame toegankelijkheid. Het algoritmekader van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) onderscheidt hierbij in totaal acht fases. Dat begint bij de fase van de probleemanalyse. Hierin wordt onderzocht welk probleem het algoritme moet oplossen. Tot en met de laatste fase: de uitfasering.
Soort algoritme
In de genoemde fase van de probleemanalyse kun je bij de te archiveren informatie denken aan het volgende voorbeeld. Een toets die is uitgevoerd om bij een hoogrisicoalgoritme te kunnen bepalen of er grondrechten worden geschonden. Bij de latere beheerfase gaat het bijvoorbeeld om logbestanden waarmee gebeurtenissen worden geregistreerd die van invloed zijn op de werking. Ook het soort algoritme speelt een rol. Het kan betekenen dat een broncode gearchiveerd moet worden. Maar dat hoeft zeker niet altijd het geval te zijn. De broncode zal niet bij elk model nuttig zijn om te archiveren, als het überhaupt al gedownload kan worden. De trainingsdata waarmee het bijgetraind wordt, kan wel weer noodzakelijk zijn om een resultaat te kunnen reproduceren. Maakt een algoritme gebruik van een feedbackloop, dan is het van belang te kijken naar de output die wordt gemaakt.
*Dit artikel verscheen in Od 46: Kunstmatige intelligentie. Verder lezen? Meld je dan hier aan voor een abonnement of vraag een gratis presentexemplaar op.
