Wij leven in een enerverende, dynamische tijd. Nieuwe mogelijkheden voor kennisverspreiding, productcreatie en communicatie manifesteren zich. Miljoenen mensen participeren in online communicatieplatforms en vergaren informatie over alles wat zij willen weten. Het concept ‘informatiemaatschappij’ is gemeengoed geworden. De kern van het concept – een transformatie naar een nieuw sociaal systeem door de toename en de veranderende rol van informatie – lijkt zich nog niet te manifesteren. Er doen zich nog geen radicale wijzigingen voor in de wijze waarop onze postindustriële maatschappij is georganiseerd. Desalniettemin doen zich wél grote veranderingen voor in wet- en regelgeving, in de verschijningsvorm en de impact van informatietechnologische structuren en mogelijkheden, in de wijze van (technologische) communicatie, in de manieren waarop organisaties functioneren, samenwerken en zichzelf structureren, in de wijzen waarop informatie wordt beveiligd en in de manieren waarop mensen economisch en sociaal functioneren. We staan aan de vooravond van een maatschappij waar informatiegeletterdheid en informatietechnologische assertiviteit succes of falen van ieder mens gaan bepalen. In die zin mag de term ‘informatiemaatschappij’ best gebruikt worden.
Informatie is cruciaal Ik zie de informatiemaatschappij als een samenleving waarin het genereren, overdragen en gebruiken van informatie van wezenlijke economische, culturele en politieke betekenis is. Productie, bewerking, distributie, gebruik en opslag van informatie verdienen dan ook veel aandacht. Informatie is cruciaal voor alle activiteiten van organisaties en individuele mensen. Het is niet meer door informatietechnologie dat bedrijven concurrentievoordelen verwerven; technologie is een commodity geworden. Het gaat nu om de informatie zélf. De exponentiële groei van de informatiemassa maakt dat beheersing van informatiebronnen, informatiekanalen en informatietechnologie van cruciale betekenis is. Vooral ook omdat de mensen waarmee die organisaties te maken hebben dat ook verwachten: zij willen benaderd worden zoals zij dat willen, met de informatie die afgestemd is op hun behoeften, via de kanalen die hun voorkeur hebben op het moment dat ze die informatie willen hebben en de technologie die hun voorkeur heeft. Ze willen antwoorden krijgen op hun vragen en verwachten betrouwbare informatie te vinden of aangereikt te krijgen. Ze zijn niet geïnteresseerd in hoe organisaties of bedrijven dat doen; ze gaan er vanuit dat het gebeurt. En als bedrijven en organisaties daar niet aan kunnen of willen voldoen, dan is hun einde nabij, want ‘klantentrouw’ bestaat niet (meer).
Visie voor 2023 In oktober 2012 initieerde ik binnen het lectoraat Digital Archiving & Compliance van de Hogeschool van Amsterdam het project ‘De informatiemaatschappij van 2023’. Met dit project wilde ik proberen beredeneerde visies op de informatiemaatschappij van 2023 te laten formuleren op basis van huidige, onomkeerbare trends. Wat is de rol die informatie speelt in 2023? Wat is de invloed van informatie en -technologie op de economie? Het onderwijs? De zorg? Onze positie in Europa? En welke consequenties zouden die onomkeerbare trends moeten hebben op, bijvoorbeeld, ons huidige onderwijs of op het overheidsbeleid? De opdracht aan de deelnemers van dit project was een visie te presenteren op de informatiemaatschappij over tien jaar en op basis daarvan de consequenties te formuleren voor belangrijke thema’s en sectoren in onze maatschappij. Ik benaderde vooraanstaande wetenschappers, ondernemers, software-‘evangelists’ en beroepsbeoefenaren en vroeg ze hun visie op de informatiemaatschappij in 2023 te beschrijven. De respons was overweldigend. Ik ontving vijftien enthousiaste toezeggingen. En uiteindelijk ook (en dat mag hier benadrukt worden) vijftien bijdragen, die alle met verschillende invalshoek de problematiek van de informatiemaatschappij aan de orde stellen, trends definiëren en een visie formuleren over de informatiemaatschappij over tien jaar. Er kwam een vloed aan trends voorbij, waaruit het mogelijk is een aantal algemeen geaccepteerde ideeën te ontwaren:
Er is een transitie nodig die de maatschappij vraaggestuurd maakt en niet aanbodgestuurd. Het individu, de klant of de burger, bepaalt hoe hij/zij informatie wenst te ontvangen, welke kwaliteit verwacht wordt, hoe er wordt gecommuniceerd en welke communicatiekanalen worden gebruikt.
Informatiewijsheid (of informatiegeletterdheid) is een absolute voorwaarde om te kunnen functioneren in een informatietechnologisch gestuurde informatiemaatschappij. Het maakt of breekt mogelijkheden om te kunnen slagen in een omgeving, waarin profielen van individuen gemanaged moeten worden door organisaties en individuen tegelijkertijd, en het vereist kennis en begrip van de mogelijkheden van data-analyse.
De informatiemaatschappij van 2023 is contextueel: de exponentiële groei van de hoeveelheid informatie vereist dat informatie benaderd kan worden in context. Een goed begrip van de informatie is onmogelijk indien niet ook de context van die informatie bekend is. Daarnaast kan informatie alleen maar relevant zijn (of worden) indien het aangeboden wordt op een manier die past bij de context waarin de informatiegebruiker zich bevindt.
Informatie wordt in 2023 niet meer gezocht, maar wordt gevonden. Zoektechnologie ontwikkelt zich op een dermate snelle wijze dat door de profilering van de gebruikers, snelle algoritmen, contextuele voorspellingen, de koppeling van data uit een onvoorstelbaar aantal verschillende informatiebronnen en dergelijke de juiste informatie wordt aangeleverd.
‘Linked data’: in 2023 is ‘alles’ opgenomen in een groot netwerk, de ‘internet of things’. Apparaten worden verbonden aan elkaar en aan mensen, zodat data kunnen worden geanalyseerd en ingezet voor het verbeteren van het dagelijkse leven, de zorg, het onderwijs en dergelijke. Kunstmatige intelligentie zal daarbij een grote rol gaan spelen.
We gaan naar een ‘open’ informatiemaatschappij: informatie is de brandstof van de maatschappij en is (vrijelijk) beschikbaar voor eenieder. De handel en wandel van deelnemers aan deze ‘open’ samenleving is traceerbaar en transparant. De overheid waarborgt dit ‘open’ karakter en stimuleert het door standaardisatie en acceptabele normen inzake privacy en beveiliging.
Apocalyps of nirwana Deze ideeën kwamen ook tot uitdrukking op het drukbezochte congres dat op 2 oktober 2013 door het lectoraat georganiseerd werd in het Theater van ‘t Woord van de Openbare Bibliotheek Amsterdam. Het was de bedoeling een blik vooruit te werpen en inspiratie (en eventueel advies) te bieden voor de toekomst. Meer dan tweehonderd (digitale) archivarissen, informatieprofessionals, IT-managers, compliance officers, adviseurs en informatiemanagers woonden de dag bij en gaven voortdurend blijk van hun interesse en enthousiasme. Zes sprekers (waarvan er drie ook een bijdrage geleverd hebben aan het boek) gingen vanuit verschillende thema’s in op hun visie op de informatiemaatschappij.
Michiel Schwarz, grondlegger van het ‘sustainisme’, vertelde over dat nieuwe culturele tijdperk, waarin duurzame creativiteit een nieuw cultureel klimaat schept op het snijvlak van cultuur, media, technologie en maatschappelijke trends. Schwarz gaf in zijn keynote een brede visie, die als basis voor de gehele dag kon dienen. Lokke Moerel, hoofd van de informatiebeveiligings- en privacypraktijk van De Brauw Blackstone Westbroek Advocaten en hoogleraar Global ICT Law aan de Universiteit van Tilburg ging in op de juridische aspecten van privacy en beveiliging en de onomkeerbare trends daarin. Ze verwekte opschudding in de zaal met haar uitspraak dat er voor data in de ‘cloud’, buiten de privacywetgeving, eigenlijk geen regelgeving bestaat. Entrepreneur Menno Thijssen behandelde de ontwikkeling van ‘educational publishing’ en de mobiele, appsgerichte leerplatformen, die een uitdaging vormen voor de gevestigde onderwijsinstellingen. Theo Huibers, hoogleraar Information Retrieval aan de Universiteit Twente en oprichter en managing partner van het strategische adviesbureau Thaesis, nam ons mee in de digitale wereld van 2023 en de strategische keuzen die gemaakt moeten worden om klaar te zijn voor het komende decennium. Wes Wierda, lector Media Business aan Inholland, muziekeconoom en -uitgever, ging in op de businessmodellen die de media-industrie in 2023 zal hebben ontwikkeld om intellectueel eigendom te gelde te maken. En tenslotte Eric Sieverts, oud-docent van de HvA, die weer op zijn bekende wijze de intrigerende wereld van zoeken en vinden besprak, en al een blik op de situatie in 2023 gaf. Het congres werd afgesloten met een debat over de vraag of de informatiemaatschappij in 2023 als een apocalyps of als een nirwana moet worden beschouwd. Deelnemers waren prof. dr. Charles Jeurgens, Ir. Dirk Houtgraaf, dr. Hans Henseler, prof. dr. Edith Hooge, dr. Riemer Knoop en ir. Hans Timmerman, die er een echte discussie van maakten. Ondanks die levendige discussie kwam er geen antwoord op de vraag. Wellicht dat wat voor de één nirwana is, voor de ander voelt als de apocalyps.
Geen compleet beeld Is het beeld dat in het boek en bij het congres geschetst werd compleet? Dat waag ik te betwijfelen. Zo is er nauwelijks aandacht besteed aan de milieuaspecten van informatietechnologie die in 2023 wel of niet geaccepteerd of opgelost zijn. Evenmin werd er nauwelijks aandacht besteed aan de beperkende invloed die de wereldwijd toenemende regulering zou kunnen uitoefenen op al die mogelijkheden van informatietechnologie. Het zijn twee aspecten, waarvan ikzelf verwacht dat ze een rol gaan spelen in de journey to 2023.
geert-jan@vbds.nl, Dr. Geert-Jan van Bussel is directeur van Van Bussel Document Services te Helmond en bijzonder lector Digital Archiving & Compliance aan de Hogeschool van Amsterdam.
* G.J. van Bussel (red.), De informatiemaatschappij van 2023. Perspectieven op de nabije toekomst (Lectoraat DA&C/GEA Consultants: Amsterdam 2013) is verkrijgbaar via 1boek.nl. Link: http://www.1boek.nl/index.php/catalog/product/view/id/126892/s/de-informatiemaatschappij-van-2023/. In januari verschijnt de interactieve iPadpublicatie. ** ‘De informatiemaatschappij van 2023’ is de eerste in de rij congressen en congresboeken van het lectoraat Digital Archiving & Compliance. Op 1 oktober 2014 vindt het tweede congres van het lectoraat plaats. De voorbereidingen hiervoor zijn reeds begonnen. Het thema van dat congres is ‘Cloud Archiving’.
Wij gebruiken cookies om onze website en onze service te optimaliseren.
Functioneel
Altijd actief
De technische opslag of toegang is strikt noodzakelijk voor het legitieme doel het gebruik mogelijk te maken van een specifieke dienst waarom de abonnee of gebruiker uitdrukkelijk heeft gevraagd, of met als enig doel de uitvoering van de transmissie van een communicatie over een elektronisch communicatienetwerk.
Voorkeuren
De technische opslag of toegang is noodzakelijk voor het legitieme doel voorkeuren op te slaan die niet door de abonnee of gebruiker zijn aangevraagd.
Statistieken
De technische opslag of toegang die uitsluitend voor statistische doeleinden wordt gebruikt.De technische opslag of toegang die uitsluitend wordt gebruikt voor anonieme statistische doeleinden. Zonder dagvaarding, vrijwillige naleving door uw Internet Service Provider, of aanvullende gegevens van een derde partij, kan informatie die alleen voor dit doel wordt opgeslagen of opgehaald gewoonlijk niet worden gebruikt om je te identificeren.
Marketing
De technische opslag of toegang is nodig om gebruikersprofielen op te stellen voor het verzenden van reclame, of om de gebruiker op een website of over verschillende websites te volgen voor soortgelijke marketingdoeleinden.
