YouTubers trekken vandaag de dag een miljoenenpubliek. Zo heeft beautyvlogger Nikkie de Jager met haar kanaal NikkieTutorials meer dan elf miljoen abonnees en is haar populairste video veertig miljoen keer bekeken. Het web is naast een platform voor deze populaire vloggers en makers ook een plek voor maatschappijkritiek, muziek, humor en het delen van allerlei trends onder jongeren.
YouTubers trekken vandaag de dag een miljoenenpubliek. Zo heeft beautyvlogger Nikkie de Jager met haar kanaal NikkieTutorials meer dan elf miljoen abonnees en is haar populairste video veertig miljoen keer bekeken. Het web is naast een platform voor deze populaire vloggers en makers ook een plek voor maatschappijkritiek, muziek, humor en het delen van allerlei trends onder jongeren.
Internet is geen archief
Internet is een dynamische plek. Iedereen kan video’s plaatsen op de vele platforms die er zijn. Maar het web is geen archief. Video’s kunnen worden weggehaald door de uploader of door de host, of het platform kan ophouden te bestaan. Een bekend voorbeeld is Esmée Denters. Zij plaatste in de begintijd van YouTube video’s waarin ze covers zong. Ze werd een grote hit en kreeg een platencontract aangeboden. YouTube verwijderde haar account. Later werd dit hersteld, maar niet alle video’s en aantal views waren meer te zien. Een recenter voorbeeld zijn de campagnespotjes van de politieke partij VoorNederland (VNL). De partij met Jan Roos als partijleider deed mee aan de Tweede Kamerverkiezingen maar behaalde geen zetel. In juni 2017 werd de partij opgeheven en daarmee verdwenen ook de spotjes van internet. Beeld en Geluid had ze gelukkig al gearchiveerd.
Uit een analyse is gebleken dat 10% van de video’s op dit moment niet meer afspeelbaar is via de URL die we in de catalogus hebben opgeslagen. Soms bestaat de website niet meer, soms is de video van de site verwijderd. Voor ons genoeg reden om video’s van dit vluchtige medium te archiveren voor het te laat is.
Al ruim tien jaar collectie
Beeld en Geluid gaf in 2007 aan studenten de opdracht onderzoek te doen naar het archiveren van webvideo’s. Dit resulteerde in een eerste selectie webvideo’s. Vanaf 2008 is het project Internetvideo gestart en sindsdien zijn er ruim 8500 video’s geselecteerd voor het archief.
Het is vooralsnog een handmatig proces en we moeten dus selectief zijn. Voor de selectie kijken we eerst naar de basiscriteria van ons collectiebeleid. Het materiaal moet van Nederlandse aard zijn of gaan over Nederland. Daarnaast kijken we naar de mate van populariteit, naar de sociaalmaatschappelijke relevantie en naar nieuwe vormen van mediacultuur. Zo selecteren we een aantal challenges die populair zijn, kijken we naar het maatschappelijk debat en de reacties van burgers en selecteren we video’s van bekende kanalen als Enzo Knol en StukTV. Daarnaast onderzoeken we hoe een aantal genres zich online manifesteert, zoals amateuropname, politiek, reclame en nieuws en actualiteiten.
Naast de video willen we binnenkort ook de thumbnails van de video’s archiveren. Op YouTube zijn dit meestal geen stills van de video meer, maar hebben ze een eigen vormgeving. Met terugwerkende kracht zullen we selectief thumbnails van oude video’s archiveren.
Auteursrechten
Voor het downloaden, bewaren en beschikbaar stellen van een video hebben we toestemming nodig van degene die de auteursrechten heeft. YouTubers met bekende kanalen vragen we een overeenkomst te ondertekenen, uploaders van wie we incidenteel een video willen archiveren sturen we een opt-out. We hebben gekozen voor deze aanpak omdat makers van losse video’s amper reageerden op een toegezonden overeenkomst. En dat is jammer. Dit leverde naar onze mening onvoldoende een representatie van het online landschap op. Vandaar dat we voor kleine makers en losse video’s een opt-out versturen. Daarin vragen we hen te reageren als ze bezwaar hebben tegen gebruik van hun materiaal in het museum, op onze besloten onderwijsportal, het beschikbaar stellen aan onderzoekers en publiceren op onze eigen online kanalen. Hetzelfde vragen we aan professionele makers, ‘YouTubers’. Het verschil is dat zij een licentieovereenkomst ontvangen die ze kunnen ondertekenen. Ieder jaar maken we een nieuwe selectie van video’s op het kanaal en sturen deze de rechthebbende toe. Hij of zij wordt in de gelegenheid gesteld om een ander voorstel te doen of bezwaar te maken tegen de selectie.
In de catalogus
In tegenstelling tot onze geautomatiseerde instroom vanuit de omroepen gaat het binnenhalen en beschrijven van webvideo nu nog grotendeels handmatig. Door de enorme hoeveelheid video’s die dagelijks wordt geüpload is het niet mogelijk om alles te archiveren en zijn we genoodzaakt een selectie te maken.
In de komende tijd willen we proberen het instroomproces te automatiseren door gebruik te maken van de API van YouTube. Elke video op YouTube is voorzien van een uniek ID waarmee je metadata van de video kunt binnenhalen. Dit gaat onder andere om de velden titel, maker (uploader), lengte, publicatiedatum en het aantal views. Ook de samenvatting van de video kan worden aangeleverd, maar de kwaliteit hiervan is erg wisselend en wordt daarom altijd gecontroleerd. Bovendien geven we vaak in de beschrijving nog uitleg over de video: waarom en in welke context hij gemaakt is of wat de reacties erop waren. Zo vermelden we altijd als iets een rage of een internethit is of geven we aan waar een video op gebaseerd is of waar hij een reactie op is. Dat is heel anders met de tv-programma’s die een neutrale beschrijving hebben.
Alle gegevens die we binnenkrijgen via de API en de beschrijving die we zelf maken, zetten we in een XML-bestand. Samen met het videobestand wordt het pakket geïmporteerd in ons collectiebeheersysteem.
Preservering
Het is gebleken dat het voor makers vaak lastig is om de video’s zelf aan te leveren. Daarom worden de video’s met een downloadtool van internet afgehaald. In de afgelopen elf jaar dat Beeld en Geluid webvideo’s binnen heeft gehaald is er veel veranderd op het gebied van online video.
Verschillende platformen kwamen op en verdwenen weer en op het gebied van videokwaliteit gingen we van SD naar 4k. Hierdoor hebben we in de afgelopen jaren video’s in verschillende containers met verschillende codecs, framerates en resolutie binnengehaald. Op dit moment worden de video’s gedownload in een MP4-container met H.264 als videoformaat en AAC als audioformaat.
Het standaard preserveringsformaat voor video van Beeld en Geluid is MXF (D10 en XDcamHD). Deze standaard is gebaseerd op het formaat dat gebruikt wordt door de meeste omroepen. Beeld en Geluid zou de webvideo-files kunnen omzetten naar MXF maar in de omzetting zal er kwaliteitsverlies optreden en door de hoge bitrate van MXF zal er onnodig veel opslagcapaciteit verspild worden. Er is daarom gekozen voor de zogeheten ‘just in time method’. Dit betekent dat de video’s in hun originele formaat bewaard worden en pas omgezet worden als de files niet meer af te spelen zijn in de meest voorkomende videoplayers. Om deze methode goed te kunnen toepassen zal er een actieve monitoring plaatsvinden op de files in het archief en de veranderende afspeelmogelijkheden buiten het archief, de ‘techwatch’.
De mediawereld verandert steeds sneller en we moeten als archief leren ook snel te handelen. Nieuwe makers publiceren hun eigen content en hebben dus ook de distributie in eigen handen. Dit kan ook betekenen dat content sneller verdwijnt. De collectie die tot nu toe is opgebouwd geeft een beeld van de ontwikkeling van webvideo’s in de eerste tien jaar. In een tijd dat de rol van de traditionele media sterk is veranderd en de YouTuber steeds meer kijkers trekt.
Deze collectie zal in dit veranderende medialandschap alleen maar belangrijker worden.
Martijn van der Vliet
Mediamanager bij het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid
Valentine Kuypers
Conservator bij het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid
