Beeld: Shutterstock
De sleutel tot succesvolle inzet van generatieve AI ligt… haal diep adem en zeg het hardop… ‘bij mij!’ Wat de top ook zegt, jouw rol als informatieprofessional is cruciaal en kan niet wachten totdat er beleid is, want zonder jou is er geen beleid. Hierna lees je waarom bij uitstek jij met spoed met je laarzen – of liever nog je blote voeten – in de AI-klei moet rondstampen. En waarom de top van jouw organisatie hopelijk uit schaapherders bestaat en niet uit strategen die voor de troepen uitlopen of juristen die alles op slot zetten. Wijze schaapherders geven je de ruimte en anders… moet je die zelf pakken.
Wie mij in mijn vorige leven al kende, zal niet geloven dat juist ik dit zeg, maar ik kan er niet omheen: de succesvolste AI-projecten die ik ken zijn bottom-up en al die stroperige top-downbenaderingen waden nog steeds in – precies – stroop.
Het belang van schaapherders
Waarom werkt top-down zelden goed als het over AI gaat? Laten we er niet omheen draaien: niemand “snapt” AI, zelfs de ontwikkelaars ervan niet, laat staan directies die de hele route willen uitstippelen of denken in dranghekken. Zelf werk ik er sinds de doorbraak van ChatGPT & Co. dagelijks en intensief mee, resulterend in tig artikelen en posts en vooral zo praktisch mogelijke workshops en presentaties. En toch voel ook ik me niet AI-geletterd. Elke dag brengt verse inzichten, goudklompjes en teleurstellingen. En: kleine, grote en massieve veranderingen in de modellen zelf. AI is net als jijzelf bent: onkenbaar en altijd aan het groeien. Schaapherders geloven in een praktische aanpak. Zij geven ruimte aan de schapen en sturen alleen bij als ze afdwalen. Zij laten je in de klei lopen om uitgebreide ervaring op te doen. Niet voor niets zegt Paul Hofman, area lead Library and Open Science aan TU Eindhoven, ‘dat je een bepaalde kritische massa aan kennis moet opbouwen in je organisatie voordat dingen echt beginnen te lopen’ en dat ‘dat de remmende factor is voordat je toe bent aan het maken van echt beleid’. Tegelijkertijd blijft het natuurlijk belangrijk om risico’s te managen, zoals rond bias, privacy en IP, schaapherder of niet.
Taboe
Ook zonder schaapherders is er hoop; als de cultuur het toelaat. Guido Scheuerman, AI-lead bij provincie Zuid-Holland, zegt daarover: ‘Als er geen beleid is, hebben mensen natuurlijk ruimte om het een en ander te doen.’ Maar, voegt hij toe: dan moet je wel het informele netwerk benutten en de vinger aan de pols houden. Zodra iets risico’s met zich meebrengt, moet het formeel worden vastgelegd. En daarvoor zijn praktische handvatten nodig terwijl de AI-act zich daar niet zo makkelijk toe leent. ‘Een leuke uitdaging voor de komende maanden.’ Maar met AI-bezig zijn voordat er beleid is vastgesteld voelt vaak juist als dansen op de vulkaan. Tenslotte heeft de rijksoverheid generatieve AI onmiddellijk taboe verklaard. Ik vergeet die datum nooit: 11 december 2023. Met name rijksorganisaties zijn dan ook uiterst schuchter en schichtig als het over individueel gebruik gaat. Daarom ontbreken ze ook als gesprekspartner voor dit artikel. ‘Natuurlijk gebruiken wij het, nou ja, onder de radar dan’ hoorde ik regelmatig van de weinige dappere workshopdeelnemers uit die hoek. En een paar maanden later: ‘Nee, ik durf niet meer, het is nu zelfs verboden. Beleid? Geen idee wanneer dat komt.’ En zo lekken kennis en enthousiasme weer weg. Paul Hofman noemt AI een ‘driver of change in heel veel verschillende richtingen’ en ziet het spotten van de kansen en het oogsten van de voordelen hand in hand gaan met het opbouwen van de kennis. Maar dan moet dat wel gebeuren.
*Dit artikel verscheen in Od 46: Kunstmatige intelligentie. Verder lezen? Meld je dan hier aan voor een abonnement of vraag een gratis presentexemplaar op.
