Maar het is geen duizenddingendoekje
Beeld Pexels
Miljoenen Woo-documenten zijn inmiddels openbaar, maar hoe maak je die echt toegankelijk? Bij het ICAI OpenGov Lab werken wetenschappers en overheid samen aan slimme AI-toepassingen voor een open overheid. Tijdens de Od Kennissessie 2025 laten David Graus en Maarten Marx zien wat er mogelijk is en wat dat vraagt van technologie en mensen. Nieuwsgierig? Kom naar hun workshop AI en open overheid.
Het OpenGov Lab is een plek waar wetenschap, praktijk en technologie samenkomen. Onderzoekers werken er aan slimme toepassingen van kunstmatige intelligentie die de informatiehuishouding van de overheid kunnen verbeteren. ‘Sinds de start van het lab zit ik weer midden in het onderzoek,’ zegt Graus, universitair docent aan de UvA en labmanager. ‘In 2017 ben ik gepromoveerd op semantisch zoeken in digitale sporen. Daarna heb ik in het bedrijfsleven gewerkt, maar de combinatie van informatiehuishouding en AI vond ik zo interessant, dat ik terug ben gegaan naar de universiteit.’
Ook Maarten Marx, universitair docent aan het Informatica Instituut van de UvA, werkt al jaren aan de toegankelijkheid van overheidsinformatie. Hij richt zich op het ontwikkelen van slimme zoektechnologie voor Woo-documenten. Zijn missie: ‘Overheidsinformatie beter vindbaar, toegankelijk en herbruikbaar maken, met behulp van AI en zoektechnologie.’ Een van de toepassingen waar hij aan werkt, is de zoekmachine Woogle – daarover later meer.
AI als versneller en verrijker
Tijdens hun workshop AI en open overheid laten Graus en Marx zien wat er nu al mogelijk is met AI en open overheidsdata – van slimme zoekoplossingen tot praktische toepassingen voor ambtenaren en burgers. ‘AI brengt enorme kansen met zich mee,’ gaat Graus verder, ‘vooral als het gaat om het ontsluiten van grootschalige datasets, zoals de digitale documenten die sinds de introductie van de Woo op verschillende plekken gepubliceerd worden.’ Volgens hem kan AI helpen om zulke bronnen te verrijken, te interpreteren en samen te vatten. ‘Dat bespaart tijd en verhoogt de kwaliteit.’
Een van de toepassingen die het lab ontwikkelde, richt zich op videotulen. ‘We gebruiken AI om opnames van vergaderingen te transcriberen,’ vertelt Graus. ‘We herkennen automatisch wie er spreekt en over welk onderwerp, en maken alles doorzoekbaar.’ Hetzelfde principe passen ze toe op Woo-dossiers. ‘Met Retrieval-Augmented Generation ontsluiten we die dossiers via een chatbot à la ChatGPT.’
‘Gelukkig groeit de aandacht voor ethiek en wetgeving’
AI met verstand gebruiken
Toch zijn de onderzoekers zich goed bewust van de risico’s. Marx: ‘Sinds de opkomst van ChatGPT worden generatieve AI en Large Language Models gezien als een soort duizenddingendoekje. Maar AI kan kostbaar en risicovol zijn, bijvoorbeeld als het gaat om privacy.’ Graus vult aan: ‘We moeten waken voor de hype, maar tegelijkertijd de mogelijkheden benutten.’
Gelukkig groeit de aandacht voor ethiek en wetgeving. ‘De Europese AI-verordening helpt,’ aldus Graus. ‘En we leiden onze studenten nu al in het eerste jaar op om na te denken over de maatschappelijke impact van AI.’ Tegelijkertijd is het belangrijk dat ook niet-technische gebruikers worden meegenomen. ‘Het is essentieel om eindgebruikers goed te informeren en op te leiden.’
Woogle: een ‘gepersonaliseerde PLOOI’
Een belangrijk project van het lab is Woogle. Marx: ‘Deze zoekmachine verzamelt documenten van meer dan 1000 bestuursorganen en uit zestien verschillende Woo-categorieën, van actief geopenbaarde beschikkingen tot dossiers op verzoek van burgers of journalisten. Omdat de data nu decentraal gepubliceerd worden, proberen we een centrale verzamelplek te zijn waar alle data doorzoekbaar en interpretabel is. Dat maakt in principe alles beter vindbaar, en moet er op termijn voor zorgen dat we betere inzichten kunnen vergaren.’
Waarom overheidsorganisaties zich zouden moeten aansluiten? ‘Woogle probeert het ideaal van PLOOI – een centrale plek voor Woo-informatie – echt waar te maken,’ zegt Marx. ‘Meedoen is kinderlijk eenvoudig. Sluit je aan bij een OpenWoo-initiatief, en je data stromen automatisch binnen.’
