De Wet kwaliteitsborging voor het bouwen ligt ter vaststelling in de Tweede Kamer. Deze wet zegt dat de toetsing van bouwinitiatieven aan het Bouwbesluit, dat opgaat in de Omgevingswet, naar de private sector gaat. Dit noodzaakt de bouwsector bewijs te leveren over de kwaliteit van bouwwerken, zowel in het ontwerp als tijdens de uitvoering. De roep om een digitaal bouwwerkdossier of elektronisch gebouwdossier (EGD) om het bouwontwerp en het bewijs voor de kwaliteit vast te leggen, is daarmee evident.
De Wet kwaliteitsborging voor het bouwen ligt ter vaststelling in de Tweede Kamer. Deze wet zegt dat de toetsing van bouwinitiatieven aan het Bouwbesluit, dat opgaat in de Omgevingswet, naar de private sector gaat. Dit noodzaakt de bouwsector bewijs te leveren over de kwaliteit van bouwwerken, zowel in het ontwerp als tijdens de uitvoering. De roep om een digitaal bouwwerkdossier of elektronisch gebouwdossier (EGD) om het bouwontwerp en het bewijs voor de kwaliteit vast te leggen, is daarmee evident.
Noodzaak voor een elektronisch gebouwdossier
Vooruitlopend op de invoering van de reeds vastgestelde Omgevingswet (gepland in 2019) moet de Tweede Kamer zich nog buigen over de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen om te zorgen dat in het vergunningtraject van de Om gevingswet er een nieuwe taakverdeling komt. De planologische toets van bouwaanvragen aan bestaande bestemmings plannen (later aan het Omgevingsplan) blijft een taak van het bevoegd gezag. De meer technische toets op het voldoen van bouwinitiatieven aan het Bouwbesluit (later Omgevingswet) verplaatst zich naar de private sector. Er komen gecertificeerde kwaliteitscontroleurs die deze taak gaan uitvoeren.
Deze wijziging in werkwijze heeft ook grote gevolgen voor de vastlegging van het bouwwerk, zowel in de ontwerpfase als in de bouwfase in een EGD. De genoemde kwaliteitscontroleurs zullen hun werk niet goed kunnen doen zonder dit EGD. Omdat ook de opdrachtgever bij oplevering van het bouwwerk een as built-EGD wil hebben, krijgt het EGD feitelijk de rol van een digitaal ketendossier van het bouwwerk, dat gedurende de gehele levenscyclus van het bouwwerk samengesteld, beheerd, toegankelijk gemaakt en gebruikt zal worden.
De lezers van mijn eerdere artikelen over keten archivering en de Omgevingswet begrijpen dat ook de rol van de open standaard BIM (digitaal gebouwmodel) hierbij aan de orde komt. Het EGD zal bij voorkeur gebaseerd zijn op een van de open BIMstandaarden. Anders gezegd: het EGD zal BIMconform ingericht moeten worden. ‘Moeten’, omdat de open BIM-standaards op basis van het comply or explain- (pas-toe- of leg-uit-) principe van de Nederlandse overheid verplicht is.
Hoe de inrichting van het EGD er precies uit gaat zien, is nog toekomstmuziek. De komende jaren zal dit vorm moeten krijgen onder druk van de invoering van enerzijds de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen en anderzijds de invoering van de Omgevingswet met het digitale stelsel.
Bewijsgestuurde bouw als randvoorwaarde
De omslag naar kwaliteitsborging voor het bouwen op basis van toetsing door de private sector vraagt om een nieuw paradigma dat ik ‘bewijsgestuurde bouw’ noem. In andere maatschappelijke sectoren is bewijsgestuurd werken al jarenlang praktijk.
Naar de bouwsector vertaald: hoe voer je ontwerp, realisatie, beheer en onderhoud van bouwwerken het best uit op basis van een naar bewijsgestuurde bouw ingerichte werkpraktijk.
Bewijsgestuurde bouw toetst deze werkpraktijk voortdurend op werkzaamheid, doelmatigheid, effectiviteit en potentie (ontwikkelmogelijkheden).
| Evidence Based Met name in de gezondheidszorg is, onder druk van maatschappelijke ontwikkelingen (meer vraag om bewijs van de werking van gezondheidszorg door politiek, cliënten en door zorgverzekeraars), alsmede onder druk van de professionalisering en de behoefte aan verantwoording van de gezondheidszorg zelf, Evidence Based Medicine of ‘bewijsgestuurde zorg’ ontstaan (oratie ‘Bewijsgestuurde Zorg’, prof. dr. C. Lucas, Universiteit van Amsterdam, maart 2015). Kortweg is bewijsgestuurde zorg gebaseerd op een combinatie van wetenschappelijk bewijs van werkzaamheid van de gezondheidszorg (Evidence Based Medicine/Evidence Based Practice) en op de inrichting van een werkpraktijk in de gezondheidszorg die tot de hoogste kwaliteit leidt (Practice Based Evidence). Ofwel: een optimale combinatie van theorie en praktijk om de beste zorg te kunnen leveren. |
EGD, BIM en bewijsgestuurde bouw
De ontwikkeling van bewijsgestuurde bouw, de ontwikkeling van het EGD en het gebruik van BIM als standaard voor het bouwen blijken in elkaar te grijpen en kunnen elkaar versterken. Het vereist goede multidisciplinaire samenwerking om deze verschillende kennisgebieden op elkaar af te stemmen en tot gezamenlijke resultaten te komen. De oude verkokerde aanpak, waarin ieder vanuit zijn eigen discipline ontwikkelingen aanpakt, werkt niet meer. Dat vereist ook bij bestuurders het besef dat innovatie en digitalisering van werkprocessen meer is dan alleen ICT. De verschillende vakgebieden moeten met elkaar in coproductie tot nieuwe oplossingen komen.
FME, Bouwend Nederland en UnetoVNI hebben in oktober 2016 vanuit de bouwsector aan de verantwoordelijk minister voorgesteld om gezamenlijk te gaan werken aan een nationale digitale gebouwendatabase. Daarbij aansluitend bij de randvoorwaarden, om te komen tot een nieuwe werkwijze voor de eerder genoemde Wet kwaliteitsborging voor het bouwen. Dit gezamenlijke initiatief zie ik als een opmaat om te gaan werken aan het EGD.
Het EGB wordt de komende jaren de proof of the pudding voor de degelijkheid van BIM als hulpmiddel in de gehele keten van idee tot gebruik en beheer van een gebouw of bouwwerk. En daarmee ook op de bruikbaarheid van het EGB en BIM voor asset managent van de gebouwde omgeving.
EGB inbedden in Digitaal Stelsel Omgevingswet?
De vraag zal opkomen of het EGD – gezien de relatie met de informatievoorziening over de gebouwde omgeving – onderdeel moet zijn van het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO) of daar op een slimme manier aan verbonden zal worden.
Voor informatiemanagers en informatiespecialisten komen er vervolgens de nodige vragen om de hoek kijken. Waaronder vragen over digitale duurzaamheid van het EGD. Een mooi oefenterrein om een DUTOscan op uit te voeren en te kijken of het EGD inpasbaar is in de route naar het edepot. Daar gaat dan wel vraag aan vooraf of het EGD een informatieobject is dat, of een informatieverzameling die moet voldoen aan de Archiefwet.
Naast een topdown aanpak van het EGD zal zich ongetwijfeld een bottomup EGDpraktijk gaan ontwikkelen. Koplopers zullen niet wachten en zelf pilots ontwikkelen. Zo zet de gemeente Nijmegen al een innovatieve stap met de ontwikkeling van een lokaal EGD.1
EGD als elektronisch hoofdpijndossier?
Het EGD kan net als bij het moeizaam op gang gekomen EPD gemakkelijk ontaarden in een elektronisch hoofdpijndossier. Dit vooral, omdat optimistische EGDpioniers de complexiteit dreigen te onderschatten. Met daarbij de neiging om er in eerste instantie met een technische bril naar te kijken. Binnen het ingewikkelde speelveld van bouwsector en overheid zal men tot samenwerking en consensus moeten komen over financiering, opzet en inrichting van het EGD. Dat is al een hele opgave op zich.
Meer vragen dan antwoorden
In dit artikel is aangegeven dat er in het ruimtelijk domein spannende ontwikkelingen plaatsvinden op het snijvlak van Omgevingswet (met het Digitaal Stelsel Omgevingswet), bewijsgestuurde bouw, kwaliteitsborging voor het bouwen, het EGD en de rol van BIM als standaard voor de digitale beschrijving en vastlegging van een bouwwerk. Combineer dat met de ontwikkeling van het eigen vakgebied van de archiefsector, waarin onder meer de DUTOscan steeds breder gebruik kent voor de toets op duurzame toegankelijkheid en de toenemende ervaringen met het edepot.
Het lijkt wel of we met meer vragen zitten, dan dat we (duurzame) antwoorden hebben. Ook omdat we niet ver vooruit kunnen kijken en de (technische) ontwikkelingen ons steeds weer verrassen. Het ruimtelijk domein daagt ons uit in samenwerking naar bestpracticeoplossingen te zoeken voor het in dit artikel geschetste boeiende speelveld.
In 2017 zullen de spelers elkaar gaan opzoeken. Mijn advies aan de archiefsector: meld je aan en doe mee!
jacques@duivenvoordenconsultancy.nl, Jacques Duivenvoorden beheert het bureau voor interimmanagement en advisering J.J. Duivenvoorden Consultancy B.V.
1 Zie https://www.nijmegen.nl/DGD2/Bouwarchief/Index/0268200000015566
