Informatieveiligheid
Informatieveiligheid
Gemeenten zijn doordrongen van het feit dat informatieveiligheid een essentiële randvoorwaarde is voor de professionele uitvoering van hun taken. Inwoners en ondernemers verwachten dat zij goed met hun gegevens omgaan en dat ze digitaal beschikbaar zijn. Daarom hebben zij in 2012 een gezamenlijke Informatiebeveiligingsdienst (IBD) opgericht en hebben zij in 2013 de resolutie Informatieveiligheid aangenomen. Met de resolutie committeren ze zich aan een gemeenschappelijk normenkader voor informatie veiligheid: de Baseline Informatiebeveiliging Gemeenten (BIG).
Inmiddels zijn bijna alle gemeenten aangesloten op de IBD, wat betekent dat ze 24/7 geholpen kunnen worden bij cyberincidenten. Ook zijn ze vrijwel allemaal aan de slag om de baseline te implementeren. Hiermee worden zij steeds weerbaarder op gebied van informatieveiligheid.
Digitale Agenda 2020
Met de Digitale Agenda 2020 die gemeenten hebben vastgesteld in de ALV van de VNG in 2015, is een duidelijke ambitie getoond. Deze digitale infrastructuur moet veilig, betrouwbaar en ‘digitaal duurzaam’ zijn, zeker nu steeds meer informatie in verschillende digitale vormen, in zaakdossiers moet worden opgenomen. Informatieveiligheid is randvoorwaardelijk voor betrouwbare en efficiënte samenwerking.
Visitatiecommissie Informatieveiligheid
Vanwege de ambitie om informatieveiligheid verder te versterken, heeft de VNG een tijdelijke visitatiecommissie Informatieveiligheid ingesteld. Deze commissie gaat gemeenten op bestuurlijk niveau adviseren over het onderwerp. Het belangrijkste doel van de commissie is de aandacht voor informatieveiligheid vast te houden.
De visitatiecommissie is in augustus 2015 gestart met bestuurlijke gesprekken over informatieveiligheid. De commissie zal in twee jaar tijd 120 gemeenten bezoeken die onderling verschillen: van groot tot klein, verdeeld over het land, soms vergevorderd op het gebied van informatieveiligheid, soms wat minder vergevorderd. De commissie bestaat bewust niet uit ICT’ers die direct de techniek in duiken. Frans Backhuijs, de voorzitter, is burgemeester van Nieuwegein en vicevoorzitter van de VNGcommissie Dienstverlening en Informatiebeleid, Maarten Ruys was onder andere gemeentesecretaris van Groningen en Wim Blok is directeur Publiekszaken Handhaving en Veiligheid bij de gemeente Leiden. Het belangrijkste is namelijk bewustwording van de gehele gemeentelijke organisatie, met het bestuur voorop.
Door de bestuurlijke aandacht van de visitatiecommissie en de tactische en operationele ondersteuning door de IBD, zetten gemeenten stevig in om ook richting 2020 een veilige en betrouwbare informatievoorziening te hebben.
Digitale duurzaamheid
Intussen zet de Nederlandse archiefwereld zich ervoor in dat digitale overheidsinformatie in 2020 duurzaam toegankelijk is. Overheidsinformatie is van belang voor de verantwoording aan de toezichthouders en de burger en voor historisch onderzoek. Daarbij lijkt nog een doel bijgekomen: door open databijdragen aan economische ontwikkeling. De overheden staan voor de uitdaging om de duurzame toegankelijkheid van informatie in de tijd te borgen. De vluchtigheid van digitale stukken en de groei van digital born-documenten en databases maken dat vraagstuk extra urgent. De komende tijd zullen decentrale overheden maatregelen moeten treffen om digitale informatie te bewaren in een elektronisch archief, een edepot. Informatie moet bewaard worden, maar ook vindbaar zijn. Dat betekent dat de informatie in elk geval gemetadateerd moet worden.
TMLO
Het programma Archief2020 en het project van VNG, IPO en UvW Archiefinnovatie Decentrale Overheden (AIDO) jagen de ontwikkeling van digitale duurzame toegankelijkheid aan. Een forse stap is gemaakt met de invoering van de standaard voor metadata, het Toepassingsprofiel Metadata Lokale Overheden (TMLO). Doordat deze standaard door gemeenten, provincies en waterschappen wordt benut, wordt ook ketensamenwerking ondersteund. Inmiddels is met KING afgesproken dat deze deel uitmaakt van de eisen in de softwarecatalogus.
E-depots
In de afgelopen jaren zijn door Archief2020 diverse pilots bij decentrale overheden ondersteund, waarmee ervaring is opgedaan met overbrenging van informatie naar het edepot. KING bracht in opdracht van AIDO het onderzoek Functionele beschrijving edepot de voorzieningen en projecten in beeld. Als belangrijkste aanbieder geldt het edepot van het Nationaal Archief, dat via de elf Regionale Historische Centra waarin ook rijksarchieven worden beheerd, een mogelijkheid biedt voor decentrale overheden om aan te sluiten. Daarnaast zijn de stadsarchieven Amsterdam en Rotterdam, JustID en het Felix Archief Antwerpen en commerciële partijen aanbieders. In het KINGrapport werden twee varianten genoemd. In de eerste variant ‘edepot als digitale archiefbewaarplaats’ wordt informatie van archiefvormers na de wettelijke overbrengingstermijn in het edepot opgenomen. Bij de tweede variant ‘edepot als opslagfunctie’ wordt informatie die duurzaam toegankelijk moet blijven en niet meer verandert, al eerder in het edepot opgenomen.
Eisen voor e-depots
KING heeft onlangs van AIDO de opdracht gekregen om in nauwe samenwerking met leveranciers en met decentrale overheden eisen voor edepotvoorzieningen te formuleren. Het rapport, dat in de eerste helft van 2016 wordt verwacht, zal ook als basis kunnen dienen voor aanbesteding van edepotdiensten. Daarbij zullen niet alleen de twee varianten worden besproken, maar ook een variant waarbij informatie niet wordt overgebracht, maar lokaal opgeslagen. Een ander interessant project waarmee zal worden samengewerkt, is een marktverkenning die in opdracht van de Zeeuwse gemeenten wordt uitgevoerd. In 2016 zal AIDO ook komen met een rapport over businesscases. Vanuit Archief20202 wordt ingezet op de ontwikkeling van pilots, waarbij online beschikbaarstelling in de opzet wordt meegenomen.
Kwaliteit Informatiebeheer Decentrale Overheden (KIDO)
Een ander AIDOproject waar veel van wordt verwacht is het project Handreiking Kwaliteit Informatiebeheer Decentrale Overheden (KIDO) dat met ondersteuning van TwijnstraGudde wordt ontwikkeld. Het project richt zich op twee complementaire zaken: welke kwaliteitseisen een overheidsorganisatie aan haar archief/ informatiebeheer moet stellen en hoe je een kwaliteitssysteem vormgeeft. Dit laatste hangt samen met de wettelijk voorschrift in artikel 16 van de Archiefregeling. Het project is aanvullend op het Normenkader Duurzaam Toegankelijke Overheidsinformatie (DUTO) van het Nationaal Archief. DUTO helpt digitale overheidsinformatie vindbaar en bruikbaar te maken vanaf het moment van ontstaan en voor zolang als nodig, voor iedereen die daar recht op heeft. Het is een lijst van kwaliteitseisen waarmee overheidsorganisaties kunnen bepalen welke concrete maatregelen ze moeten nemen om hun informatie duurzaam toegankelijk te maken. DUTO is primair voor het rijk ontwikkeld. KIDO biedt een uitwerking daarvan voor de decentrale overheden. Eind november zal een versie worden gepresenteerd. Daarna zullen in samenwerking met DUTO proefscans worden uitgevoerd bij decentrale overheden. Meer informatie volgt via www.archief2020.nl
Open data
Overheidsinformatie moet niet alleen veilig, en duurzaam toegankelijk zijn, maar ook herbruikbaar. De Wet hergebruik van overheidsinformatie vraagt van de overheid, haar nietgeheime, nietvertrouwelijke en nietprivacygevoelige informatie, in een digitale, herbruikbare vorm beschikbaar te stellen. Op het open dataportal zijn al 7.000 open datasets te vinden. Dat aantal zal de komende jaren fors groeien. Naar verwachting zal ook steeds meer documentaire informatie als ‘open data’ worden aangeboden. In een volgend nummer van Od gaan we daar dieper op in.
koen.wortmann@vng.nl, Koen Wortmann is beleidsmedewerker bij het Expertisecentrum Informatiebeleid binnen de VNG.
kees.duijvelaar@vng.nl, Kees Duijvelaar is beleidsmedewerker bij het Expertisecentrum Informatiebeleid binnen de VNG.
Noot
1 Het eerste artikel ‘Digitaal op weg naar 2020’ stond in het augustusseptembernummer van dit jaar.
