Het vakgebied van informatievoorziening is aardig in beweging en daaraan gekoppeld ook de beschikbare opleidingen. Van oudsher was SOD de standaardopleiding en was er geen vacature te vinden, waarin deze niet vernoemd stond. De laatste twintig jaar is de keuze behoorlijk groter geworden voor potentiële studenten. Dit komt de concurrentie en de keuze alleen maar ten goede. Maar hoe staat het eigenlijk met de kwaliteit? En hoe is deze meetbaar?
Het vakgebied van informatievoorziening is aardig in beweging en daaraan gekoppeld ook de beschikbare opleidingen. Van oudsher was SOD de standaardopleiding en was er geen vacature te vinden, waarin deze niet vernoemd stond. De laatste twintig jaar is de keuze behoorlijk groter geworden voor potentiële studenten. Dit komt de concurrentie en de keuze alleen maar ten goede. Maar hoe staat het eigenlijk met de kwaliteit? En hoe is deze meetbaar?
Vormen van certificering
Er zijn verschillende vormen van certificering. Zonder de indruk te geven geheel compleet te zijn, hierbij een opsomming van de meest voorkomende certificeringen:
CRKBO1
Het Centraal Register Kort Beroepsonderwijs bestaat uit een Register Instellingen en een Register Docenten. In het Register Instellingen staan onderwijsinstellingen ingeschreven die voldoen aan de Kwaliteitscode voor Opleidingsinstellingen voor Kort Beroepsonderwijs. In het Register Docenten staan zelfstandig werkende docenten ingeschreven die voldoen aan de Kwaliteitscode voor Docenten.
Het voordeel voor instellingen en docenten door registratie in dit register is dat een btw-vrijstelling vergeven wordt. Een instelling moet voldoen aan de Kwaliteitscode voor Opleidingsinstituten voor Kort Beroepsonderwijs.
Het Register voor zowel instellingen als docenten is openbaar2, maar is niet meer dan een vermelding op naam in alfabetische volgorde. Als (potentiële) student is inhoudelijk geen oordeel te vinden over het opleidingsinstituut of de docent.
CROHO3
Instellingen in het hoger onderwijs kunnen, op basis van de Wet op het hoger onderwijs en wetenschappelijk onderzoek (WHW), opleidingsgegevens laten registreren in het CROHO. Deze registratie is een voorwaarde voor de bekostiging van opleidingen aan bekostigde instellingen, een vereiste voor de bepaling van het recht op studiefinanciering en een voorwaarde voor het verlenen van graden en titels.
Het beoordelen van de interne kwaliteitscultuur van universiteiten en hogescholen, en de kwaliteit van de door hen verzorgde opleidingen is een taak van de NederlandsVlaamse Accreditatieorganisatie (NVAO).4 Als opleidingsinstituut heb je de garantie dat de onderwijsuitvoering en kwaliteit voldoet aan de Wet op het hoger beroepsonderwijs. De accreditatietermijn is zes jaar en elke zes jaar wordt een uitgebreide audit gehouden die bestaat uit documentenonderzoek, een bezoek aan de instelling en gesprekken met management, examencommissie, studenten en docenten. Voorafgaand aan de beoordeling van de NVAO worden de instellingen en opleidingen bezocht door een panel, c.q. visitatiecommissie van onafhankelijke deskundigen, de peer review. Het panel adviseert de NVAO door middel van een adviesrapport. Accreditatierapporten en besluiten zijn openbaar en zijn terug te vinden op de website van de NVAO.5
Cedeo6
Cedeo is de onafhankelijke certificerende instantie voor organisaties en verleent het keurmerk ‘Cedeoerkend’. Cedeo doet dit op basis van klanttevredenheid, kwaliteit, continuiteit en bedrijfsgerichtheid. Cedeo bestaat sinds 1980 en is een initiatief van HR-managers bij de grote bedrijven en instellingen van Nederland, gesteund door het ministerie van Economische Zaken. Directe aanleiding voor de oprichting was een nijpend gebrek aan inzicht in de kwaliteit van het aanbod van particuliere bedrijfsopleidingen. Deze opleidingen zijn niet wettelijk erkend, maar willen wel een ‘bepaalde vorm van registratie’ hebben.
Ten minste 80% van de klanten van een Cedeo-erkende aanbieder is ‘tevreden tot zeer tevreden’ over de kwaliteit en de dienstverlening. De vraag is echter hoe veel dit voorstelt als de rapportages niet openbaar zijn en de opleidingen zelf mogen aangeven wie voor welke cursus wordt benaderd. (Dan weet je zeker dat alleen de studenten/klanten worden benaderd die positief reageren… .)
En klanttevredenheid zegt natuurlijk nog niets over de kwaliteit van de opleiding.
NRTO7
NRTO (Nederlandse Raad voor Training en Opleiding) is een voorbeeld van een overkoepelende brancheorganisatie voor particuliere trainingsen opleidingsbureaus in Nederland. In hoge mate is deze brancheorganisatie een belangenorganisatie voor haar leden. De NRTO wil een kwalitatief erkend en herkend hoogstaand, flexibel en gevarieerd onderwijs, opleidings- trainings-EVC (Erkenning van Verworven Competenties) en examenaanbod realiseren, maar ook hier is weinig transparantie. Er staan geen audits of verslagen op de website.
Wel lijkt het erop dat ze willen concurreren met CEDEO, door – zoals ze zelf aangeven – in 2016 een kwaliteitslabel in te willen voeren.
Reden en waarde van certificering
Marketingtechnisch lijkt het wel alsof alle opleidingen iets van een logo en een certificering willen publiceren op de website en op de folder om minimaal de indruk te kunnen geven dat er wordt voldaan aan bepaalde ‘kwaliteitsstandaarden’.
Eric Kokke (marketing manager bij GO Opleidingen) herkent zich hierin: “Veel opleiders doen net alsof ze ‘echt’ gecertificeerd zijn, maar dan blijkt het over één module te gaan die dan in samenwerking met een hogeschool wordt gegeven. Daarnaast is er de Cedeo-erkenning, die niet zo veel voorstelt maar een mooie vorm van window dressing is. Het is echter wel een extern getoetste beoordeling over de klanttevredenheid. Dat heeft een grotere toegevoegde waarde dan zelf je cursistenevaluaties publiceren.” De grote vraag is echter wat de behoefte is vanuit de studenten. Eric Kokke is hier vanuit zijn praktijkervaring heel duidelijk in: “Er is vanuit ons vakgebied blijkbaar niet zo veel interesse in echte certificeringen, gezien het kleine aantal studenten dat kiest voor de Mbo4versie van SOD-I.”
In de praktijk merkt ook Marita Langerak (Van Kaliber) dat de vraag om certificering vanuit studenten minimaal is. “Het gaat om de competenties die tijdens de opleiding ontwikkeld worden.” Ze vult aan: “Onze cursussen en opleidingen hebben niet alleen toegevoegde waarde omdat ze in het verlengde liggen van de kennis en competenties van de deelnemers, maar ook omdat ze aansluiten bij de onderwerpen die in hun organisatie actueel zijn. Zo kiezen wij liever voor training/coaching-on-the-job, bijvoorbeeld van functioneel applicatiebeheerders voor zaakgericht werken. De competenties die deze beheerders moeten ontwikkelen zijn breed: klantgericht, resultaatgericht, inhoudelijke kennis van zaakgericht werken en van het zaaksysteem.” De vraag is eerder of cursisten het geleerde in de praktijk kunnen brengen, dan dat er een ‘stempel’ op het certificaat staat.
Binnen Dino4 wordt intern ook de discussie gevoerd over de waarde van de certificering. BartJan Leegwater (projectmanager bij Dino4) geeft aan dat er bij DINO4 wordt rondgekeken naar certificering, maar dat certificering veel papierwerk betekent met op het oog relatief weinig meerwaarde voor de organisatie. “Van de deelnemers tot nu toe aan de LADO (Leergang Adviseur Digitale Organisatie) krijgen we vooral terug dat zij een meerwaarde ervaren vanwege de praktijkgerichte didactiek en door het verkrijgen van de kennis van senior adviseurs die als expert in dit vakgebied bekend staan. Dat geeft in de praktijk ook een waardevolle referentie voor deelnemers (bij met goed gevolg doorlopen van). Dat deze experts willen doceren in de LADO is voor ons en voor deelnemers veel waardevoller dan een keurmerk van een certificeringsinstituut, dat niet op inhoud kan certificeren.”
Naast de bachelor ‘Management van Informatie’ van SOD-Next is ook de bachelor van de Reinwardt Academie NVAO-geaccrediteerd.8 “Certificering is zeker geen must,” stelt Nancy van Asseldonk (studieleider jaar 3 en 4 van de Reinwardt Academie). Maar voegt ze toe: “Dat betekent niet dat het onbelangrijk is. Het is goed om je bij tijd en wijle te verantwoorden. Zowel naar het werkveld als naar de (aankomende) studenten.”
“En hoe objectief het is? Vanuit de Reinwardt Academie hebben we daar niet alleen positieve ervaringen mee. Bij elke beoordeling moeten vooraf de criteria duidelijk zijn. De afgelopen jaren is men strenger gaan beoordelen, excellentie en onderzoeksvaardigheden hebben (te) veel nadruk gekregen. Dat is op zich nog niet verkeerd, maar onduidelijk was of men de kwaliteit van het onderwijs of de kwaliteit van het eindniveau beoordeelt. Er is een verschil tussen ‘excellent onderwijs’ en ‘excellente studenten’. In de praktijk loopt dit door elkaar, wat bij ons tot ontevredenheid over het eindoordeel heeft geleid.”
Een iets ander geluid komt van VHIC. Zij zijn wel positief over Cedeo: “Certificering betekent voor ons een erkenning en een herkenning van de kwaliteit die wij bieden. Zo onderbouwt Cedeo de waardering van de klanten, welke wij vaak zelf ook zo ervaren doordat wij tevredenheid van klanten terugzien in het ontvangen van herhaalopdrachten, evaluaties na een lesdag of cursus en feedback tijdens het nabellen van cursisten. Het kunnen vertellen en aangeven dat onze klanttevredenheid hoog ligt, zoals gemeten door een onafhankelijk instituut als Cedeo, zegt meer dan alleen het vermelden van onze eigen ervaringen. De procentuele onderbouwing geeft net een ander accent dan de verbalisering en de opmerkingen die wij zelf verzamelen. Wij zijn meer uit op het verhaal en de verbeterpunten.”
Afsluitend ziet Jan de Blaaij (opleidingsadviseur bij SOD Next) wel een duidelijk verschil tussen een CROHO-registratie en een certificering als CRKBO. “SODOpleidingen heeft als stichting een CROHO-registratie voor de Associate degreeopleiding en voor de bacheloropleiding ‘Management van Informatie’. Deze beide opleidingen zijn al erkend sinds 2005 en geaccrediteerd tot december 2017. Als afnemer heb je de garantie dat de onderwijsuitvoering en kwaliteit voldoet aan de Wet op het hoger onderwijs, wanneer een opleiding is geaccrediteerd. De accreditatietermijn is zes jaar. Het CRKBO is als keurmerk niet te vergelijken met een accreditatie. De audit heeft wel degelijk betekenis, omdat er gekeken wordt of alle processen rond de informatie naar klanten, organisatie en uitvoering van onderwijs, examinering kloppen en de klachtenregeling op orde is. Als afnemer heb je de garantie dat de organisatie al deze processen heeft beschreven en daarnaar handelt, maar het zegt niets over de kwaliteit van de opleiding.”
Al met al kan geconstateerd worden dat de vraag vanuit studenten minimaal is om gecertifi ceerd te zijn en dat er blijkbaar nog onvoldoende behoefte is aan heldere kwaliteitsvergelijking. De meeste opleidingen hebben ook geen certifi ceringsrapportages op hun website beschikbaar. Alleen de uitgebreide verantwoordingsrapporten voor de CROHO zijn vrij beschikbaar.
De komende jaren zal blijken of er verandering komt op dit terrein. Zeker als de discussie gevoerd wordt over een mogelijk beroepsregister van gekwalificeerde informatiemanagers, komt er een belang om beroepsen kwaliteitseisen te vergelijken.9
jeroen@jonkersenko.nl, Jeroen Jonkers is zelfstandig adviseur/interim-manager.
1 http://www.crkbo.nl
2 Het register voor instellingen is te vinden op http://www.crkbo.nl/Register/Instellingen. Het register voor docenten is te vinden op http://www.crkbo.nl/Register/Docenten
3 https://duo.nl/zakelijk/ho/croho/croho.asp
4 http://www.nvao.net/
5 Het besluit m.b.t. de bachelor Management Documentaire Informatievoorziening (HMDI) is te vinden op https://search.nvao.net/files/4f2fdcc6715c0_besluit%20HMDI%20hboma%20Management%20Documentaire%20Informatievoorziening.pdf en het visitatierapport is te vinden op https://search.nvao.net/fi les/4f2fdcc6715c0_rapport%20HMDI%20hboma%20Management%20Documentaire%20Informatievoorziening.pdf
6 http://www.cedeo.nl/
7 http://www.nrto.nl/
8 De Reinwardt Academie is geaccrediteerd tot en met 31122018. Informatie en rapportage zijn via de website van de AHK (Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten) beschikbaar: http://www.ahk.nl/studiekeuze/onderwijskwaliteit/accreditatie-sopleidingen/
9 Op breednetwerk.nl wordt dit artikel ook geplaatst en is het verzoek om ideeën en meningen te delen binnen de discussiegroep ‘opleidingen’.
