Beeld: Shutterstock
Tekst: Migiza Victoriashoop
De roep om digitale autonomie klinkt steeds luider binnen overheden. Grote steden en landen zoeken naar manieren om minder afhankelijk te zijn van big tech en verkennen alternatieven zoals opensourcesoftware en gezamenlijke inkoopkracht. Maar achter deze ambities schuilt een fundamentele vraag: hoe sterk is de overheid eigenlijk in haar rol als opdrachtgever?
Op 28 maart 2024 werd in de Amsterdamse gemeenteraad ingestemd met een initiatiefvoorstel om voor haar digitale diensten en producten minder afhankelijk te worden van grote techbedrijven.
Volgens raadslid Elisabeth IJmker (GroenLinks) kleven er risico’s aan het feit dat Amsterdam volledig afhankelijk is van Microsoft voor haar cloudstrategie. Zo is de privacy van burgers niet te garanderen als blijkt dat de Amerikaanse overheid bij de data kan. Maar ook het bedrijfsmodel van de big tech-bedrijven is problematisch: beperkende licenties zorgen ervoor dat het delen en verbeteren van code niet is toegestaan, waardoor burgers en publieke organisaties elkaar niet kunnen helpen om systemen beter te laten functioneren.
Anders
Nee, het moet anders. Amsterdam heeft ambities en verspijkert jaarlijks zo’n 130 miljoen aan ict, en is daarmee een enorme inkoopmacht. Zo enorm dat ze niet hoeven te accepteren dat er onvoldoende volwassen alternatieven zijn buiten big tech: ‘Door aan te geven welke eisen wij zullen stellen bij de inkoop van ict, en hierin samen op te trekken met andere partijen, geven we een duidelijk signaal aan de markt en nodigen we aanbieders uit om verantwoorde ict-diensten en producten te gaan ontwikkelen.’
O ja, en dan worden er wat voorbeelden aangehaald van landen en steden waar ze laten zien dat het wel kan: Tirana – dat bouwt aan nieuwe platforms voor onder andere burgerparticipatie met opensourcesoftware. Duitsland – dat al jaren gebruikmaakt van Nextcloud, ook open source. Kortom, Amsterdam moet naar digitale onafhankelijkheid en raadslid IJmker verzoekt het college te onderzoeken wat er nodig is om dit in 2030 te realiseren.
In 2025 volgde hierover een rapport met als conclusie dat zomaar even overstappen niet mogelijk is. Niet alleen vanwege financiële en technische redenen, maar ook omdat het niet wenselijk is, gezien de kwaliteit en continuïteit van de dienstverlening: er is geen of beperkt aanbod wat aan eisen en wensen voldoet. Er komt geen apart actieplan voor digitale autonomie, maar het wordt wel onderdeel van beleid waarbij ingezet wordt op het versterken van samenwerking, regie op data digitaal onafhankelijke infrastructuur en applicaties.
*Dit artikel verscheen in Od 46: Kunstmatige intelligentie. Verder lezen? Meld je dan hier aan voor een abonnement of vraag een gratis presentexemplaar op.
