De data van de Tweede Kamer worden al jaren hergebruikt met verschillende handige toepassingen als gevolg. Er zijn een website om alerts te krijgen over nieuwe Kamerstukken die jouw interesse hebben, een Kamervragentracker, een website die woordgebruik van Kamerleden en partijen analyseert en tot slot een tool om stemgedrag van partijen te vergelijken. Ideaal voor journalisten, belangenorganisaties en burgers, maar ook voor Kamerleden en ambtenaren zelf.
De data van de Tweede Kamer worden al jaren hergebruikt met verschillende handige toepassingen als gevolg. Er zijn een website om alerts te krijgen over nieuwe Kamerstukken die jouw interesse hebben, een Kamervragentracker, een website die woordgebruik van Kamerleden en partijen analyseert en tot slot een tool om stemgedrag van partijen te vergelijken. Ideaal voor journalisten, belangenorganisaties en burgers, maar ook voor Kamerleden en ambtenaren zelf.
Van openbaar naar herbruikbaar
In 2013 vroeg ik mezelf af: waarom kan dit niet voor stukken van de gemeenteraad? Deze bestuurslaag staat namelijk het dichtste bij de burger en sinds de decentralisaties is het takenpakket en het verantwoordelijke budget vergroot. Raadsinformatie werd echter op dat moment door alle ongeveer 400 gemeenten op andere wijzen beschikbaar gesteld. De Gemeentewet verplichtte alleen de publicatie van een besluitenlijst en gemeenten gebruiken diverse leveranciers voor de publicatie van de informatie.
Dus een zoektocht naar moties in het jaar 2017 over fietsbeleid in Brabantse gemeenten dwingt je eerst om naar alle afzonderlijke gemeentelijke websites te gaan en alle ingescande moties te doorpluizen die vaak niet tekstdoorzoekbaar zijn. Uit een pilot in 2015 om de raadsinformatie van vijf gemeenten als open data te ontsluiten bleek dat het mogelijk was om raadsinformatie als herbruikbare data voor nieuwe toepassingen te ontsluiten, maar dat er behoefte is aan een standaard.
Want het is dan wel mogelijk om raadsinformatie als open data beschikbaar te stellen via een platform, maar als elke gemeente en leverancier dezelfde type documenten van andere namen en metadata voorziet, dan maakt dit de informatie lastig vergelijkbaar en belemmert dit hergebruikers om handige nieuwe toepassingen te maken die de lokale democratie kunnen versterken. Hergebruikers zullen namelijk niet staan te springen om voor elke gemeente een andere toepassing te maken of om maatwerk per gemeente uit te voeren om te bekijken welke naam de gemeenten geven aan de documentsoort ‘notulen’.
Actieplan Open Overheid
Vanwege het belang van goed beschikbare raadsinformatie is het ontsluiten van raadsinformatie, volgens één standaard die hergebruik en vergelijken mogelijk maakt, onderdeel geworden van het Actieplan Open Overheid van het ministerie van Binnenlandse Zaken. De VNG werd actiehouder samen met Open State Foundation, gemeenten en het ministerie zelf.
Dus wat is er de afgelopen jaren gebeurd? Vooral op het vlak van het aanhaken van meer gemeenten, het bevorderen van het hergebruik van de data en het opstellen van de standaard is veel werk verzet. Klaar zijn we nog niet, want met 380 gemeenten en een tiental leveranciers gaat het project maar stap voor stap de goede kant op.
De waarde van de dataset wordt in ieder geval onderkend door de opname in het Actieplan Open Overheid, VNG Digitale Agenda 2020 en de gemeentelijke High Value Datalijst.1 Tot slot zullen voor de zomer de eerste provincies hun Stateninformatie gaan ontsluiten als open data en dragen de meeste leveranciers van raadsinformatiesystemen actief bij aan het project.
Kwart gemeenten doet mee
Met steun van het ministerie van Binnenlandse Zaken heeft VNG Realisatie eind 2017 gewerkt aan het opschalen van het aantal deelnemende gemeenten naar 100. Alle gemeenten zijn uitgenodigd om zich kosteloos aan te melden. Dit heeft ertoe geleid dat meer dan een kwart van de gemeenten nu de eigen raadsinformatie beschikbaar stelt als open data.
 Kaart: Deelnemende gemeenten |
Via zoek.openraadsinformatie.nl kan gezocht worden in meer dan 350.000 documenten van deze gemeenten. Voor de zomer zal deze zoekmachine een nieuw design krijgen en worden data van een handjevol extra gemeenten en de eerste provincies toegevoegd. Uiteraard is er ook een webservice (API) beschikbaar voor eenieder die de open data wil gebruiken voor nieuwe toepassingen.
Deze informatie wordt nu nog beschikbaar gesteld onder een voorlopige standaard en is daardoor nog niet optimaal vergelijkbaar en herbruikbaar. VNG Realisatie heeft daarom samen met leveranciers en gemeenten een informatiemodel gemaakt, en een berichtstandaard is nu in ontwikkeling. Over de implementatie van deze standaard ten behoeve van gestandaardiseerde ontsluiting van raadsinformatie als open data worden afspraken gemaakt met leveranciers en gemeenten.
Deelname kost voor gemeenten weinig tijd. Zij dienen alleen hun leverancier toestemming te verlenen voor het kunnen ontsluiten van de openbare raadsinformatie als open data. Vervolgens kan VNG Realisatie de data ontsluiten en beschikbaar stellen via de webservice ten behoeve van hergebruik door eenieder en ook de informatie zichtbaar maken in de zoekmachine.
Wanneer spreekt de raad over jouw buurt?
Om de meerwaarde van open raadsinformatie te tonen heeft VNG Realisatie eind 2017 een app-wedstrijd uitgeschreven. De uitdaging: bedenk een idee om de grote bak met open raadsinformatie te hergebruiken in een nieuwe toepassing die raadsinformatie voor een grotere doelgroep toegankelijk maakt. De beste inzending ontvangt € 20.000 om het app-idee daadwerkelijk te bouwen.
Dit resulteerde in zeventien inzendingen die in november hun idee mochten pitchen voor een jury bestaande uit een griffier, developer, raadslid en journalist. Zeventien diverse ideeën om journalisten te helpen de lokale politiek te volgen of om de informatie beter te doorzoeken. De beste inzending was de app WaarOverheid in een samenwerking van Stamkracht en de Universiteit van Amsterdam. Deze app scant alle stukken op zoek naar namen van locaties: van straat- en wijknamen tot namen van restaurants en andere gebouwen.
Met behulp van machinelearning, slimme algoritmes, wordt met hoge zekerheid vastgesteld over welke buurten een raadsstuk gaat en deze worden op de website waaroverheid. nl op de kaart gezet. Want het is van belang om veelvoorkomende fouten, zoals over achternamen die overeenkomen met locatienamen of straatnamen die meerdere keren binnen een andere kern in dezelfde gemeente gebruikt worden, te voorkomen.
Via waaroverheid.nl kan voor de 100 gemeenten die deelnemen aan het project Open Raadsinformatie bekeken worden hoeveel raadstukken over een bepaalde wijk of buurt gaan. Daarnaast kan gefilterd worden op datum, documentsoort of zoekwoord en kunnen notificaties ingesteld worden zodat je op de hoogte bent als er een nieuwe motie over fietsen in de raad besproken wordt die over jouw buurt gaat.
 Afbeelding: De app WaarOverheid scant alle stukken op zoek naar namen van locaties |
Hoe nu verder?
Toen WaarOverheid in februari gelanceerd werd, resulteerde dit direct in de aanmelding van enkele gemeenten die ook hun raadsinformatie via deze app zichtbaar wilden maken, zonder daarbij open data te noemen. Dit is een belangrijke stap omdat open data enkel het middel zijn en de toepassingen die de lokale democratie kunnen versterken het doel zijn.
De komende maanden ronden we bij VNG Realisatie de standaard af, samen met leveranciers, en willen we het beheer van het project voor de toekomst organiseren. Dit gaat over het beheer en onderhoud van de standaard en infrastructuur. Als de raadsinformatie van alle gemeenten conform een standaard beschikbaar is, zal dit een digitale goudmijn zijn voor iedereen die op de hoogte wil blijven van lokale politiek.
Ondertussen werken VNG Realisatie en Open State Foundation samen met de Universiteit van Amsterdam om met machinelearning de bruikbaarheid van de huidige open raadsinformatie te vergroten. WaarOverheid is daar al een voorbeeld van en momenteel werkt een student aan het automatisch kunnen labelen van raadsstukken op basis van thema’s. Dit is een manier om met minimale metadata de raadsinformatie toch meer structuur mee te geven.
Is het project hierna dan klaar? Nou nee, er kunnen altijd verdere verbeteringen doorgevoerd worden. Des te beter de informatie gestructureerd is en des te meer metadata er toegevoegd worden, des te meer mogelijkheden er zijn voor hergebruik. Denk daarbij aan het volgen van thema’s en dossiers en het afstappen van pdf om zo elementen binnen documenten eenvoudiger te kunnen hergebruiken. Zo bestaan raadsbrieven, moties en notulen uit verschillende elementen die los van elkaar ook waarde hebben. Met pdfbestanden is het enorm lastig om alle spreekteksten van een bepaald raadslid uit de notulen te extraheren.
Hoe ver we willen gaan in het toegankelijk maken van raadsinformatie als open data, is een vraag die in de toekomst beantwoord dient te worden door griffiers en leveranciers als informatieaanbieders aan de ene kant en hergebruikers aan de andere kant. De standaard die nu in ontwikkeling is, is echter een belangrijke eerste stap om de basis op orde te krijgen zodat hergebruikers met open raadsinformatie toepassingen kunnen maken die de lokale democratie versterken!
tom@openstate.eu, Tom Kunzler is programmamanager bij Open State Foundation. Hij werkt daarnaast voor VNG Realisatie aan het project Open Raadsinformatie.
Noot
1 Boegbeeld van het project is Robert van Dijk (r.vandijk@raadteylingen.nl), griffier van de gemeente Teylingen en lid van de VNG Commissie Dienstverlening en Informatiebeleid.
