23 juli 2018

Aansluiten bij Thorbecke

image for Aansluiten bij Thorbecke image

Anno 2018 kunnen we eigenlijk niet meer met zekerheid zeggen wat de overheid is. Met meer dan 1600 verschillende overheidsorganisaties, bestuursorganen, gemeenschappelijke regelingen en andere creatieve vormen van bestuur is van die eenvoud weinig meer over.

Anno 2018 kunnen we eigenlijk niet meer met zekerheid zeggen wat de overheid is. Met meer dan 1600 verschillende overheidsorganisaties, bestuursorganen, gemeenschappelijke regelingen en andere creatieve vormen van bestuur is van die eenvoud weinig meer over.

De kansen en mogelijkheden van open data
Thorbecke verklaarde transparantie tot een belangrijk principe. En niet ten onrechte. Samen met het recht op privacy en de vrijheid van meningsuiting beschermt het recht op informatie ons voor machtsmisbruik en stelt ze burgers in staat deel te nemen aan het bestuur van het land, de provincie en de gemeente. Hoewel we het Thorbecke niet kwalijk kunnen nemen dat hij de digitale transformatie niet had kunnen voorzien, biedt deze omwenteling kansen (of: brengt kansen met zich mee). In onze genetwerkte samenleving waarbij informatiestromen meer horizontaal lopen, biedt toegang tot digitale informatie allerlei nieuwe kansen en mogelijkheden.

Overheden herbergen een schat aan informatie die, mits op een open, toegankelijke en vrije wijze met de samenleving gedeeld, zowel economisch als maatschappelijk enorme voordelen kan bieden. Met het ontsluiten van verkeersinformatie biedt een bedrijf als TomTom een dienst die door miljoenen mensen wordt gebruikt, maar diezelfde informatie wordt ook door beleidsmakers gebruikt voor nieuwe inzichten in de mobiliteit in ons land. Data die het Centraal Bureau voor de Statistiek vanuit haar overheidstaak ontsluit, bieden zowel economische kansen voor ondernemers als belangrijke kennis voor beleidsmakers. Dat geldt ook voor het KNMI en bijvoorbeeld de RIVM als het bijvoorbeeld gaat om de kwaliteit van ons klimaat of om simpelweg te vertellen hoe laat ik van huis moet om droog over te komen.

Om deze voordelen en kansen te laten groeien en nog meer tot hun recht te laten komen, moeten we ervoor zorgen dat we obstakels weghalen uit het huis van Thorbecke zodat informatie zich vrij kan bewegen.

Open data versterkt de democratie
Laatst was ik op zoek naar een nieuwe TV. Ik wist niet dat het aanbod zo groot kon zijn. Er zijn veel verschillende aanbieders en er is keuze in overvloed. Je kiest een merk, het formaat, de resolutie en het geluid. Ook kies je de wijze waarop je het toestel bestelt, en kun je dat doen via een online platform als bol.com of via de website van de Mediamarkt.

Maar als je te maken hebt met een publieke dienst van een overheidsorganisatie, dan is er weinig keuze. Als inwoner ben je namelijk afhankelijk van de gemeente waar je geregistreerd bent, als student krijg je te maken met DUO, als werkloze met het UWV en als ondernemer met de Kamer van Koophandel. Al deze organisaties bepalen in zekere mate zelf hoe open of gesloten ze zijn. Ze bepalen zelf welke informatie op welke wijze en in welke vorm al dan niet beschikbaar wordt gesteld.

Kiezers, volksvertegenwoordigers, belangenbehartigers, journalisten, beleidsmakers en burgers zijn voor veel keuzes in het leven afhankelijk van betrouwbare en verifieerbare overheidsinformatie. Om beleid te maken en te verbeteren hebben kiezers, volksvertegenwoordigers, beleidsmakers, journalisten en belangenbehartigers toegang tot informatie over besluitvorming, over de besteding van publieke middelen en de resultaten daarvan nodig.

Goed geïnformeerde kiezers zijn cruciaal voor een sterke democratie. Een kiezer zou voordat hij of zij in het stemhokje staat, moeten kunnen achterhalen wat zijn of haar stem de afgelopen jaren heeft betekend. Het zou bijvoorbeeld mogelijk moeten zijn om te zien waar een lokale volksvertegenwoordiger de afgelopen vier jaar voor en tegen heeft gestemd in de gemeenteraad. Dat is vaak (nog) niet het geval.

Of het nu consumenten zijn die afhankelijk zijn van inspectiegegevens van de Voedsel- en Warenautoriteit, ondernemers die informatie willen uit het handelsregister, of patiënten die toegang willen tot prijs- en kwaliteitsinformatie van ziekenhuizen, juist wanneer ze voor informatie afhankelijk zijn van een publieke instantie is transparantie essentieel. En omdat zij hiervoor vaak afhankelijk zijn van een overheid is het van belang dat overheidsorganisaties informatie, actief, tijdig en voor eenieder toegankelijk en zonder drempels herbruikbaar beschikbaar maken. Vooral in de vorm van open data.

Kansen voor open data: actieve openbaarheid
Hoewel een aantal overheden de afgelopen jaren enorme vooruitgang heeft geboekt en de hoeveelheid open data steeds groter wordt, is er de uitdaging om deze data zo toegankelijk, onderling vergelijkbaar en combineerbaar mogelijk te laten zijn. Dat verhoogt niet alleen de toegankelijkheid en bruikbaarheid, maar ook het economisch en maatschappelijk rendement van die informatie.

Daarvoor moeten we van passieve naar actieve openbaarheid. Overheden zullen meer moeten laten zien welke informatie ze herbergen, zodat iedereen kan weten voor welke informatie men waar moet zijn. Bovendien helpt dat om duplicatie en verspilling te voorkomen. Er zullen afspraken moeten worden gemaakt over standaarden en bestandsformaten en over de wijze en met welke frequentie data ontsloten worden. Zogenoemde openbare registers als het handelsregister en het kadaster zullen publiek gefinancierd moeten worden, zodat deze belangrijke data voor iedereen toegankelijk en beschikbaar komen, waardoor het hergebruik van deze belangrijke informatie daadwerkelijk ten dienste komt van de gehele maatschappij. En er moet er een cultuuromslag plaatsvinden, waardoor de overheid de eigen informatie niet ziet als particulier eigendom maar als cruciaal bezit van de gehele samenleving. Bovendien eren we daarmee de grondgedachten van Johan Thorbecke en zetten we de ramen en deuren van zijn huis open voor iedereen.

arjan@openstate.eu, Arjan El Fassed is directeur van Open State Foundation vanaf 1 juli 2018 is hij hoofd Public Policy & Government Relations bij Google in Nederland.

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *