Op de kop af honderd jaar geleden, in oktober 1919, werd het Nederlandsch Centraal Film- Archief opgericht. Het is een vroege voorouder van het huidige Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid. Hoewel het indertijd nog puur te doen was om het bewaren en registreren van cinematografische films, zijn de varianten waarin verhalen en boodschappen sindsdien in audiovisuele vorm zijn vastgelegd sterk uitgebreid. Met als resultaat dat AV-archieven zich nu moeten bekommeren om letterlijk tientallen analoge video-, film- en audioformaten.
Op de kop af honderd jaar geleden, in oktober 1919, werd het Nederlandsch Centraal Film- Archief opgericht. Het is een vroege voorouder van het huidige Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid. Hoewel het indertijd nog puur te doen was om het bewaren en registreren van cinematografische films, zijn de varianten waarin verhalen en boodschappen sindsdien in audiovisuele vorm zijn vastgelegd sterk uitgebreid. Met als resultaat dat AV-archieven zich nu moeten bekommeren om letterlijk tientallen analoge video-, film- en audioformaten.
Met de komst van digitale middelen is de formatenspaghetti alleen maar ingewikkelder geworden. Waar het maken van een video vroeger vrij kostbaar was, loopt iedereen nu te allen tijde met een HD-camera in zijn broekzak rond. De hoge internetsnelheid biedt bovendien talrijke, eenvoudige distributiekanalen. Temidden van de bewegende reclameborden op het NS-station en vloggende politici leven we in een geaudiovisualiseerde samenleving. Ga er als archivaris maar eens aan staan.
Ten opzichte van geschreven archieven kent beheer en behoud van audiovisueel materiaal een geheel eigen problematiek. Er is bijvoorbeeld een grote afhankelijkheid van technologie bij opslag, beheer en beschikbaarstelling van materiaal. Ook spelen er domeinspecifieke issues rond rechten en exploitatie. Van oudsher is er een duidelijk onderscheid tussen AV-gespecialiseerde archieven en diensten binnen bredere (overheids)instellingen waar beeld en audio slechts een klein deel is van het totale archief. Veel instellingen kunnen zich geen eigen AV-specialist veroorloven. In dit licht is het van groot belang om binnen de sector nauw samen te werken en onderling kennis te delen. Precies met dat doel is AVA_Net in het leven geroepen, de onafhankelijke netwerkorganisatie voor audiovisuele collectiehouders in Nederland.
Toen AVA_Net ruim tien jaar geleden werd opgericht, kwam dat voort uit de behoefte om kennis uit te wisselen rondom de digitalisering van analoog AV-materiaal. ‘Onontkoombaar hebben alle audiovisuele collectiehouders van nu te maken met de overgang van analoog naar digitaal’, zo is in het manifest te lezen dat bij aanvang werd opgesteld. De Kennisbank AV-Archivering werd in het leven geroepen, en er werd een jaarlijks vakseminar opgezet.
Beide staan nog altijd aan de basis van hetgeen AVA_Net doet, al is de scope tegenwoordig breder dan digitalisering alleen. AVA_Net is uitgegroeid tot een netwerkorganisatie die zich bezighoudt met alle aspecten van beheer, behoud en beschikbaarstelling van AV-archief. Het netwerk zet zich in voor de collectieve doelen van de AV-sector als geheel. Alle instellingen waar AV-materiaal wordt beheerd zijn welkom, of het nu gaat om archieven, musea, overheidsinstellingen of omroepen. Immers, ongeacht de reden voor het bewaren, de aanpak kent veel gelijkenis en gedeelde problematiek.
Archivarissen en informatieprofessionals kunnen het gehele jaar bij AVA_Net terecht om nieuwe kennis op te doen en expertise met elkaar te delen. Uitgangspunt is altijd dat de kennis voor iedereen toegankelijk is. Het eerder genoemde seminar is bijvoorbeeld nog altijd kosteloos te bezoeken, zelfs nu het is uitgegroeid tot een symposium met vijftien sprekers en meer dan 140 bezoekers. De vorige editie vond plaats op donderdag 20 juni en stond geheel in het teken van audio-archivering. In mei ging bovendien de geheel vernieuwde AV-Kennisbank live, waarin inmiddels meer dan achthonderd relevante bronnen uit binnen- en buitenland verzameld zijn. Daarnaast verschijnt ieder half jaar een e-magazine met nieuws uit het veld, interviews en verdiepende artikelen.
Maar de belangrijkste spil in het netwerk zijn de AVA_Net Experts. Dat is een dertigtal AV-specialisten die, verspreid over Nederland, als aanspreekpunt en lokale of regionale kennishub fungeren. De Experts zijn voorlopers in ons vakgebied en dragen deze kennis actief uit. Twee keer per jaar komen de Experts samen voor training en onderling overleg en geven ze goede feedback waarmee AVA_Net toekomstige activiteiten kan vormgeven. De Experts staan bovendien voor iedereen klaar om raad en advies te bieden bij het op de juiste wijze bewaren van beeld en geluid. Zij zijn bereikbaar www.avanet.nl/netwerk en via de AV Erfgoed-groep op KIA. De koers wordt afgestemd binnen de AVA_Net Domeinraad. Daarin zijn enkele grotere AV-archieven en koepelorganisaties vertegenwoordigd: Beeld en Geluid, BRAIN/KVAN, Eye Filmmuseum, LIMA, DEN, Surf en NORAA (Nationaal Overleg Regionale Audiovisuele Archieven). De dagelijkse organisatie van de activiteiten wordt uitgevoerd door een kernteam van Beeld en Geluid-medewerkers. Ook kunnen ze natuurlijk naar de AV Erfgoed- groep op KIA, die wordt door AVA_Net onderhouden/aangejaagd.
Het bewaren van het audiovisueel archief kent helaas geen eenduidige kant-en-klaar oplossing voor iedereen. Daarvoor zijn de materialen te verschillend, standaarden te divers en meningen te uiteenlopend. Juist in een samenwerkingsverband als AVA_Net komen al deze ideeën samen, zodat de sector als geheel tot een hoger niveau wordt gebracht. Ik nodig iedereen die met audiovisueel materiaal in de weer is dan ook van harte uit om onderdeel te worden van ons netwerk.
Jasper Snoeren
Coördinator Instroom bij Beeld en Geluid en betrokken bij AVA_Net
