Voor wie het nog niet weet: het modewoord van 2016 is disruptie, wat zoveel betekent als ontwrichting. Disruptie wordt de laatste jaren vooral verbonden met ‘ontwrichtende’ technologische en digitale ontwikkelingen die ons leven de komende jaren drastisch gaan veranderen. Daarbij moet je bijvoorbeeld denken aan 3D-printing, Robotica, Internet of Things (IoT), drones.
Voor wie het nog niet weet: het modewoord van 2016 is disruptie, wat zoveel betekent als ontwrichting. Disruptie wordt de laatste jaren vooral verbonden met ‘ontwrichtende’ technologische en digitale ontwikkelingen die ons leven de komende jaren drastisch gaan veranderen. Daarbij moet je bijvoorbeeld denken aan 3D-printing, Robotica, Internet of Things (IoT), drones.
Digitale disruptie
DIGITAAL komt eraan!! Het is een krachtige en snel rijdende trein gevuld met disruptieve innovaties als cloud en mobiel, veranderende werknemers, een digitale keten en digitale consumenten. De verwachting is dat nieuwe technologieën als social en mobiel de wijze waarop mensen de wereld ervaren, zal veranderen. Enterprise architectuur zal naar de cloud verdwijnen. De IoT zal automatisch data, machines en mensen integreren. Opkomende markten als 3D-printing zullen het productieproces radicaal veranderen doordat de hele leveranciersketen richting online verschuift.
In 2020 is wereldwijd meer dan 50% van alle werknemers digital onderlegd. Zij willen 24/7 online zijn en werken zoals ze dit zelf willen. Deze zogenaamde generatie Z bestaat uit mensen die zijn opgegroeid met eenvoudige toegang tot en kennis over het internet. Deze digitale onderlegde generatie verwacht ongelimiteerde toegang tot informatie en daagt daarbij de werkgevers uit om na te denken op welke wijze zij werknemers aan zich willen en kunnen binden.
De wereld verandert snel
Digitale disruptie biedt nieuwkomers door innovatie in een bepaalde markt de mogelijkheid om de strijd aan te gaan met gevestigde organisaties. De algemene gedachte is dat elke sector te maken gaat krijgen met digitale disruptie. Ons vak vormt daarin geen uitzondering.
Vele markten zijn al ten prooi gevallen aan de digitale disruptie. Zo veranderde Uber de vervoerswereld, Airbnb de hotelwereld, Spotify de muziekwereld en Netflix de televisiewereld. En wellicht verandert Bitcoin ons hele monetaire stelsel?
De transformatie gaat snel, mede veroorzaakt door bevlogen entrepreneurs die de wereld willen verbeteren door gevestigde, bureaucratische en vaak inefficiënte praktijken te vervangen door diensten die tegemoetkomen aan wat de klant echt wil.
Voorwaarden van digitale disruptie
De vraag is legitiem wat de gevolgen kunnen zijn van al deze disruptieve ontwikkelingen voor ons vakgebied. Het internet biedt uitkomst. Paul Aelen geeft in zijn blog een aantal kenmerken wanneer een markt of industrie in zijn ogen vatbaar is voor disruptie. Laten we de proef op de som nemen met ons vakgebied in het achterhoofd.
Allereerst moet er sprake zijn van veel verspilling, zoals ongebruikte capaciteit of tijdrovende processen en veel afval.
Ten tweede, wanneer er veel geld wordt verdiend aan intransparantie. De klant blijft een voor hem suboptimaal product gebruiken, omdat het te complex of te moeizaam is iets beters te vinden.
Ten derde, wanneer de klant in een kunstmatig keurslijf wordt gedwongen, omdat het beter bij de productieprocessen past of omdat er zo meer verdiend kan worden.
Aelen stelt verder dat hoe dichter je bij de consument zit, hoe kwetsbaarder een industrie is voor disruptie. Een consument kan snel besluiten wat het beste voor hem is.1
Al met al zie ik in de door Aelen aangevoerde kenmerken duidelijke aanknopingspunten met ons vakgebied. Ook hier is sprake van veel verspilling (zoals papieren en digitale opslag), veel verschillende producten die praktisch hetzelfde kunnen en machtige leveranciers.
De komende jaren zullen een toenemende wet- en regelgeving en steeds groter wordende belangen ervoor zorgen dat organisaties hun security en governance met betrekking tot informatie moeten gaan herdefiniëren. De kaders zullen mede bepaald worden door een groeiende globale wet- en regelgeving, een stijgend aantal internetgebruikers en privacygerelateerde zaken, big data en bescherming tegen het verlies van intellectueel eigendom. In deze nog niet ontdekte wereld zal de DIV’er een vast onderdeel moeten gaan uitmaken van de expeditie. En hierbij bedoel ik niet als bagagedrager.
Gelukkig denken sommigen binnen ons vakgebied al na wat al het digitale disruptiegeweld voor hen zou kunnen betekenen.
Archivarissen als voorbeeld
Archivarissen in Nederland denken na over scenario’s hoe de wereld er over twintig jaar uit zou kunnen zien. Is het papier dan afgeschaft? Met papier moet je selecteren en vernietigen om duurzaam te kunnen vinden. Met digitale informatie kun je in principe alles bewaren. Maar hoe vind je dan de bekende speld in de hooiberg?
Op weg naar 2020 en verder. Het verhaal van de archieffunctie
Door een radicaal toekomstscenario te ontwikkelen denken archivarissen na over de consequenties van digitalisering voor hun vak. Wordt een archivaris een gespecialiseerde informatie-specialist? Vindt de archivering al plaats tijdens het opstellen van een document? Zijn er überhaupt nog archivarissen in 2030? Duidelijk is: als de wereld om je heen snel verandert, vragen mensen om toekomstscenario’s die hen helpen om een koers te vinden.
Het Three Horizons-model2
Het Nationaal Archief en Archief2020 hebben vorig jaar een aantal toekomstscenario’s laten opstellen, waarbij gebruik is gemaakt van het Three Horizons-model. Dit model biedt bij uitstek een framework om over de toekomst van een maatschappelijke functie na te denken als een nieuwe technologie tot impactrijke, soms zelfs disruptieve, veranderingen leidt. Het Three Horizons-model bestaat uit de horizon van (1) de huidige situatie, (2) de transformatiefase en (3) de toekomst, en biedt hiermee een meervoudige kijk op de toekomst. Iedere horizon vertegenwoordigt een uitgesproken kwaliteit van het heden, de relatie tussen heden en transformatie, en tussen heden en toekomst.
De horizonnen fungeren voor het Nationaal Archief als middel om een strategisch onderbouwd gesprek te voeren over het toekomstige verhaal van de archieffunctie. En om organisaties aan te zetten tot actie en zich voor te bereiden op de archieffunctie die in de toekomst vollédig digitaal zal zijn.
Ik onderschrijf dan ook volledig de woorden van onze rijksarchivaris Marens Engelhard als hij in het voorwoord van het rapport ‘Op weg naar 2020 en verder…’3 spreekt over informatie als de grondstof van onze huidige informatiemaatschappij. Maar let wel: grondstoffen raken een keer uitgeput en het zal steeds kostbaarder worden om deze te delven. Innovatie is het sleutelwoord, en om dit te bereiken moeten we zo veel mogelijk experts van alle mogelijke disciplines structureel laten samenwerken. Dus ook samen met de archivarissen.
Edwin.Driessen@afm.nl, Edwin Driessen is redactielid van Od.
Noten
1 https://www.ensie.nl/paul-aelen/digitale-disruptie
2 http://www.focusconferences.nl/blog/2015/10/toekomst-van-archieven-van-papier-naar-digitaal-case/
3 Op weg naar 2020 en verder: Het verhaal van de archieffunctie: https://vng.nl/files/vng/op_weg_naar_2020_en_verder.pdf
