Flitsend afscheid van EGEM

Voor wie er op 26 november, in Apeldoorn, niet bij kon zijn: het is nauwelijks voorstelbaar in welk tempo de prestaties van EGEM – en de mensen die voor deze prestaties tekenen – nog één keer voorbij kwamen. Behendig aan elkaar gepraat door Humberto Tan en afgewisseld met flitsende filmpjes. EGEM-stuurgroep voorzitter – Cor de Vos, burgemeester van Nieuwegein – en zijn Roosendaalse collega Michel Marijnen, voorzitter van de VNG-commissie Gemeentelijke dienstverlening en informatie beleid – blikten tevreden terug op zes jaar EGEM.

Voor wie er op 26 november, in Apeldoorn, niet bij kon zijn: het is nauwelijks voorstelbaar in welk tempo de prestaties van EGEM – en de mensen die voor deze prestaties tekenen – nog één keer voorbij kwamen. Behendig aan elkaar gepraat door Humberto Tan en afgewisseld met flitsende filmpjes. EGEM-stuurgroep voorzitter – Cor de Vos, burgemeester van Nieuwegein – en zijn Roosendaalse collega Michel Marijnen, voorzitter van de VNG-commissie Gemeentelijke dienstverlening en informatie beleid – blikten tevreden terug op zes jaar EGEM. Een tijdelijk programma, dat nog tot 2011 zou lopen om gemeenten het heft in eigen handen te geven bij de ontwikkeling van de elektronische overheid. Eén jaar eerder dan gepland is nu het doel bereikt: de prestaties van EGEM veilig stellen en de werkzaamheden onder brengen in een staande organisatie die inmiddels is opgericht: KING.

Heft in eigen handen
Samenwerkende gemeenten hebben nu het heft in eigen handen. Onder de GEMMA-architectuur en -standaarden die EGEM heeft neergezet zijn zij nu, veel meer dan voorheen, in staat:

• aan te sluiten op de landelijke standaards en voorzieningen die de verschillende ICTU-programma’s voortbrengen;
• het NUP – Nationaal Uitvoerings Programma¹ – te vertalen in een Gemeentelijk Uitvoerings Programma;
• de onderlinge samenwerking aan te gaan en te versterken en mede daardoor:
• een volwaardige opdrachtgeversrol te vervullen naar marktpartijen.

Ineke Schop was gedurende vijf jaar programma- manager én het gezicht van EGEM

Verschillende bestuurders, die in filmpjes aan het woord kwamen, beaamden dit, maar gaven ook aan dat er nog ontzettend veel te doen is. Er kunnen, en moeten ook, nog grote efficiencyslagen worden gemaakt waarmee volgens De Vos miljoenen te verdienen zijn. Die noodzaak – betoogde Ineke Schop, gedurende bijna vijf jaar de eerste EGEM-programmamanager – is door de crisis alleen maar groter geworden. Een beetje crisis kan ook geen kwaad: ‘mensen worden creatiever in tijden van schaarste’. Marijnen constateerde dat ‘autonomie’ intussen niet meer betekent: ‘iedereen doet hetzelfde, maar toch op zijn eigen wijze’. In de uitvoering kunnen nóg veel meer processen worden gestandaardiseerd. Wij weten intussen welke enorme impact het verbeteren van de dienstverlening heeft op de processen en de organisatie, maar ook op de mensen die het moeten doen. De Vos: het bestuurlijk draagvlak moet nog verder worden ontwikkeld en het management zal nog strakker moeten sturen. Wij moeten ons nog meer verplaatsen in de behoeften van de burger – hij sprak bewust over burgers, niet over klanten. Uit zijn eigen ervaring: bedenk eens hoe ingewikkeld het voor een afhankelijke burger is om een persoonsgebonden zorgbudget te regelen. De overheid kan en moet de burger nog veel meer tegemoet treden.

Belang van standaards
De EGEM adviesgroep Architectuur deed nog een keer van zich spreken. De EGEM-adviesgroepen vertegenwoordigen de opvattingen van alle gemeentelijke informatiearchitecten: wij moet inzetten op de ontwikkeling van een Diensten Gerichte Architectuur (een DGA, om de dubieuze afkorting SOA te ver mijden). Maar vervolgens schaffen gemeenten massaal, op advies van goeroe prof. K., complete softwaresuites aan. En de eigen huisarchitect weet het natuurlijk nóg beter… Kortom: de neuzen staan zeker nog niet allemaal dezelfde kant uit. Het belang van standaards werd sportief geshowd door Larissa Zegveld, die haar skilaarzen zonder enig probleem veilig verbond met elke soort ski’s, waar ook ter wereld, dankzij de gestandaardiseerde ski-binding: ‘zo werkt StUF óók’.

De voorhoedegemeenten deden nog één keer van zich spreken. In een supersnelle elevatorpitch gaven zij een indruk van wat zij tot stand hebben gebracht – onder de enthousiaste, inspirerende en verbindende coördinatie van Joyce Hagenaars. Eén pitch: met de voorhoedegemeenten hebben wij de ballenbak omgezet in een roadmap.

Marco Pastors, onvermoeibaar pleitbezorger van open standaarden en open source software, toonde aan dat gemeenten en leveranciers in hun discussie over nut en noodzaak daarvan, de clichés inmiddels voorbij zijn. Hoewel open source software vaak nog een stap te ver is, groeit wel de aandacht daarvoor en is de noodzaak van open standaarden –echte plug-and-play – inmiddels onomstreden. Hoewel enige sturing vanuit de overheid, en goed verder overleg tussen overheid en markt noodzakelijk zijn, moeten de leveranciers niet op voorhand worden gewantrouwd. Ook marktwerking leidt tot verantwoorde keuzen voor systemen die functionaliteit en kwaliteit bieden en waarvan de continuïteit, op een gezonde financiële basis, verzekerd kan worden.

Schatkist van EGEM

Cees Hamers, de laatste programmamanager EGEM

ICTU-directeur Elly Bogeman prees het programma EGEM – dat bij ICTU was ondergebracht – als het programma met de enthousiaste, praktisch ingestelde, doortastende medewerkers. Uit handen van EGEM’s laatste programmamanager – Cees Hamers – ontving zij het estafettestokje met daarin de sleutel tot de nalatenschap van EGEM. Hamers had daarvoor een lange estafettemarathon moeten afleggen, die al vroeg in de ochtend startte bij ICTU in Den Haag. Het stokje werd vervolgens overgedragen, eigenlijk teruggegeven, aan VNG en BZK, de opdrachtgevers, die het onder het uitspreken van een dankwoord van staatssecretaris Ank Bijleveld weer doorgaven aan KING. En daarmee mocht Tof Thissen, directeur KING, de schatkist van EGEM openen. Daarin lag de volledige documentatie van alles wat EGEM heeft ontwikkeld, voor de gelegenheid fraai gepresenteerd in een cassette met negen handzame boekjes.

Thissen benadrukte nog eens dat KING geen supermarkt is, waar gemeenten vrijblijvend kunnen winkelen. Gemeenten moeten zelf aan de bak. Gemeenten betalen KING volledig; EGEM werd nog voor de helft door BZK betaald. Samenwerken en van elkaar afkijken zal krachtig worden bevorderd, onder meer met de jaarlijkse ‘best gejat’-prijs. Maar vooral: slimme, doelmatige en efficiënte inzet van ICT moet nu echt gaan bijdragen aan een betere kwaliteit van bestuur. Benchmarking (‘waar-staat-je-gemeente’) en bestuurskrachtmeting zijn daartoe ook krachtige instrumenten. “De overheid is van zestien miljoen mensen, die recht hebben op een overheid die transparant is, efficiënt is en goed presteert.”

Met de nalatenschap van EGEM krijgt KING een krachtig instrument in handen om die ambitie waar te maken.

Kees.duyvelaar@vng.nl

¹ Zie over het NUP, de terugblik op het SOD-congres, blz. 30.