Gemeenten streven naar een sterke positie als meest nabije overheid, die de burger centraal stelt en hem op excellente wijze bedient. Tegelijk moeten ook gemeenten bezuinigen en efficiencyslagen maken. Terdege wordt beseft dat deze doelstellingen niet haalbaar zijn als de informatiehuishouding, de basis, niet op orde is. Het afgelopen decennium zijn vele miljoenen geïnvesteerd in de ontwikkeling van de elektronische overheid. Het Nationaal Uitvoerings Programma (NUP) focust op de snelle ontwikkeling en implementatie van essentiële standaarden en landelijke voorzieningen.
Gemeenten streven naar een sterke positie als meest nabije overheid, die de burger centraal stelt en hem op excellente wijze bedient. Tegelijk moeten ook gemeenten bezuinigen en efficiencyslagen maken. Terdege wordt beseft dat deze doelstellingen niet haalbaar zijn als de informatiehuishouding, de basis, niet op orde is. Het afgelopen decennium zijn vele miljoenen geïnvesteerd in de ontwikkeling van de elektronische overheid. Het Nationaal Uitvoerings Programma (NUP) focust op de snelle ontwikkeling en implementatie van essentiële standaarden en landelijke voorzieningen. Maar de centrale middelen raken uitgeput: er wordt gekort op de ontwikkeling van verschillende programmaonderdelen en alleen voorzieningen waaraan werkelijk behoefte bestaat, worden in beheer genomen. Dit vraagt van de gebruikers om zich duidelijk en niet-vrijblijvend uit te spreken over de eerste en meest gewenste standaarden, voorzieningen en implementatieondersteuning. Begeleid door de Vereniging van Nederlandse Gemeenten gaan gemeenten die prioriteiten aangeven in de Gemeentelijke Agenda Informatiebeleid. Die wordt op de Algemene Ledenvergadering van de VNG in juni vastgesteld en vormt de inzet voor het maken van afspraken met de andere overheden, onder meer over de financiering van de elektronische overheid.
Invloedrijke gemeentebestuurders uit de commissie Bestuur en Veiligheid en de subcommissie Gemeentelijke Dienstverlening en Informatiebeleid hebben het proces in maart in gang gezet. Belangrijke organisaties als de Vereniging van Gemeentesecretarissen, de Vereniging van Directeuren Publieksdiensten, de Nederlandse Vereniging voor Burgerzaken, IMG100.000+, de VIAG, de FAMO en KING (Kwaliteits Instituut Nederlandse Gemeenten) hebben zich aan dit traject verbonden. Het wordt getrokken door een kerngroep onder voorzitterschap van Han Polman, burgemeester van Bergen op Zoom, in SOD-kringen geen onbekende. Tijdens het SOD-congres van 2010 gaf hij als keynote speaker zijn visie op gemeentelijke dienstverlening en de noodzaak daarvoor de bouwstenen van de elektronische overheid in te zetten.
Prioriteiten
Al deze en andere organisaties zijn nauw betrokken bij de roadshow die de VNG in april organiseert. Deze roadshow omvat regionale bijeenkomsten voor gemeentebestuurders, gemeentelijke procesmanagers en informatiemanagers. Gezamenlijk zullen zij tijdens deze bijeenkomsten vorm geven aan de op te stellen agenda. Input daarvoor zijn, onder meer, de gemeentelijke visie op dienstverlening1 en de uitkomsten van onderzoeken die KING heeft gedaan naar de stand van zaken wat betreft de implementatie van de NUP-voorzieningen – zoals de aansluiting op basisregistraties en de zogenoemde stelselvoorzieningen –, de kosten en de baten van ICT en de behoefte aan ondersteuning.
Op welke thema’s zullen gemeenten vooral inzetten? Het ligt voor de hand dat gemeenten de taken, die naar hen worden gedecentraliseerd, efficiënt en effectief willen uitvoeren. Zij zullen daartoe de uitvoeringsprocessen willen standaardiseren, slim gebruik willen kunnen maken van ICT-bouwstenen en benodigde gegevens willen kunnen putten uit basisregistraties. Of de nieuwe taken ook in die zin uitvoerbaar zijn, daarover zal een informatiekundige uitvoeringstoets eerst uitsluitsel moeten geven. Deze toets checkt de organisatorische en ICT-randvoorwaarden, waaronder of de taken efficiënt uitvoerbaar zijn. Het thema basisregistraties zal hoog scoren. Prioriteit wordt al gegeven aan de modernisering van de personenregistratie, de GBA. Welke andere basisregistraties hebben gemeenten het hardst nodig: naar verwachting zullen dat de Basisregistraties Adressen, Gebouwen en Kadaster zijn, alsook het Nieuw Handels Register – maar welke nog méér?
Kanaalsturing
Onmiskenbaar bestaat er behoefte aan financiële toetsingskaders, business cases en functionele eisen voor de (gezamenlijke) aanbesteding van systemen. Ook die wielen zouden niet 418 keer uitgevonden moeten worden. Het thema standaardisatie zal ongetwijfeld hoog scoren, vooral met betrekking tot de koppelingen tussen basisregistraties en koppelingen van processen aan basisregistraties en stelselvoorzieningen:2 welke zijn het eerst en het hardst nodig? Dezelfde vraag moet worden beantwoord waar het gaat om voorzieningen die nodig zijn in de frontoffice om burger en bedrijf adequaat te kunnen bedienen of verwijzen. Het gaat dan om het belang van portals als MijnOverheid, Dienstenloket, Omgevingsloket en Regelhulp, standaards zoals de webrichtlijnen en voorzieningen als het Klant Contact Centrum, het landelijke telefoonnummer 14 +, het netnummer van de gemeente, en de overheidsbrede contentcollectie (standaardvragen en -antwoorden), gekoppeld aan life events.
Waar gemeenten ook behoefte aan zullen hebben zijn de standaarden en hulpmiddelen om zaak- en procesgericht te kunnen werken. Veel gemeenten geven nu al aan dat ‘zaak- en procesgericht werken’ hoge prioriteit moet krijgen, omdat daarmee overbodige gegevensuitvraag kan worden voorkomen en een zaak in elk stadium van behandeling in het (keten)proces toereikend gedocumenteerd zal zijn. Een eenduidige standaard voor recordsmanagement, die aansluit bij zaak- en procesgericht werken, zou daar toe kunnen leiden. Bij KING wordt dit voorjaar een project gestart dat naar zo’n standaard moet leiden, binnen de GEMeentelijke Model Architectuur (GEMMA).
De discussie met de leden zal ook gaan over kanaalsturing: in welke mate en met welke middelen kunnen burgers en bedrijven ertoe worden bewogen, te kiezen voor de communicatie- en dienstverleningskanalen die voor de gemeente het goedkoopst zijn? En hoe moet worden omgegaan met de privacy van de burger: welke verantwoordelijkheid draagt de burger daarvoor zelf. En wat mag een gemeente wel en niet doen met gegevens, gelet op doelbinding die verhindert dat gegevens, die voor een bepaalde taak zijn verzameld, ook worden gebruikt voor de uitvoering van andere overheidstaken. Welke ruimte hebben gemeenten nodig om innovatieve, tijd- en plaatsonafhankelijke dienstverlening te ontwikkelen?
Ambities
De intensieve discussie die gemeenten deze maanden voeren binnen en met hun vereniging is van het grootste belang om een representatief beeld te krijgen van waar gemeenten nu staan, waar hun ambities liggen en wat zij nodig hebben om die ambities te realiseren. Wat gaan gemeenten zelf doen, wat organiseren zij via samenwerkingsverbanden en wat verwachten zij van de VNG, van KING of van andere partijen? En hoe groot is de bereidheid tot eigen investering? Duidelijk is dat rijksmiddelen nog slechts beperkt beschikbaar zijn voor ontwikkeling en dat gemeenten zelf aan de lat staan voor het innoveren van hun organisatie en van hun processen; voor het implementeren van ICT-voorzieningen en voor het gebruik daarvan. Voor de voorzieningen die alle gemeenten moeten gaan gebruiken, omdat daar een wettelijke verplichting toe bestaat, ligt collectieve financiering voor de hand. Maar dat ligt anders voor voorzieningen waar de ene gemeente wel, maar de andere gemeente nog niet aan toe is.
Wat het proces dat moet leiden tot de Gemeentelijke Agenda Informatiebeleid vooral laat zien, is dat de VNG zich alleen sterk kan maken voor de zaken die de leden zelf aandragen – en waarvoor zij bereid zijn, verplichtingen aan te gaan. En zo hoort het ook in een democratische vereniging als de VNG.
1 ‘Dienstverlening draait om mensen – de basis op orde, werken aan de toekomst’, VNG, maart 2010. Te vinden op http://www.vng.nl.
2 Met name: DigiMelding (de voorziening die het terugmelden van mogelijk foutieve gegevens vereenvoudigt), DigiLevering (de voorziening die gemuteerde gegevens automatisch, op basis van een abonnement, levert aan de afnemers) en DigiKoppeling (de algemene op internetprotocollen gebaseerde standaard waarop specifieke koppelingen gebouwd kunnen worden).
