23 april 2012

Individu als deelnemer aan maatschappelijk informatieverkeer

image for Individu als deelnemer aan maatschappelijk informatieverkeer image

Interoperabel Nederland cover

In de Od van februari schreef Kees Duijvelaar juichend over de nieuwe bundel van het Forum Standaardisatie: Interoperabel Nederland1: “Het Forum Standaardisatie heeft zichzelf overtroffen.” Ondanks zijn enthousiasme moest hij toch wel erkennen “Ik heb het nog niet uit.” Dat is niet verwonderlijk.

Interoperabel Nederland cover

In de Od van februari schreef Kees Duijvelaar juichend over de nieuwe bundel van het Forum Standaardisatie: Interoperabel Nederland1: “Het Forum Standaardisatie heeft zichzelf overtroffen.” Ondanks zijn enthousiasme moest hij toch wel erkennen “Ik heb het nog niet uit.” Dat is niet verwonderlijk. Hoewel de vele bijdragen in het boek waardevol zijn, soms zelfs meer dan dat, blijft het onderwerp niet vreselijk toegankelijke materie. Dat is eigenlijk mijn belangrijkste kritiek op deze bundel: bij tijd en wijle dermate ontoegankelijk dat het een bundel wordt voor de weinigen die diep ingegraven zitten in deze materie. Hierdoor zal de bijdrage aan de beïnvloeding van maatschappelijke keuzes, die het Forum door middel van dit boek wil bereiken, vrees ik minder zijn dan de inhoud van het boek verdient.
De komende maanden besteedt Od aandacht aan dit boek, omdat de redactie overtuigd is van de waarde ervan. Deze bijdrage bespreekt deel III van het boek: Individu als deelnemer aan maatschappelijk informatieverkeer. Dit deel bestaat uit vijf bijdragen. In alle bijdragen gaat het over de positie van de individuele mens in het technologische geweld waarin die mens ondergedompeld wordt.

Granularity in reciprocity – Caroline Nevejan, Frances Brazier
Deze bijdrage is het resultaat van twintig diepte-interviews. Uitgaande van de vraag: ‘Hoe ontwerp je systemen die mensen bereid zijn te gebruiken?’ komen de auteurs tot de conclusie: door granulariteit te ontwerpen in vier dimensies (tijd, plaats, relatie en actie) verkrijgt reciprociteit in elkaar waarnemen (witnessing) betekenis, waardoor er een basis van vertrouwen in een variëteit van verschijningsvormen ontstaat. Zware kost, dit artikel van Delftse geleerden.

VN kiest voor Nederlandse i-pass – Peter Waters
Dit artikel gaat van start met een persbericht uit 2027: alle lidstaten van de VN adopteren de i-pass. En de i-pass komt uit Nederland. ‘Nederland Gidsland’ bestaat dus nog steeds. De idee achter de i-pass is dat een algemeen bruikbaar authenticatiemiddel voor nationaal en internationaal gebruik, zowel privaat als publiek, een onontbeerlijk onderdeel van een zinvolle informatie-infrastructuur is. Waters is ervan overtuigd dat samenhang, interoperabiliteit en daarmee gebruikersgemak en betrouwbaarheid pas ontstaan wanneer identificatie, authenticatie, autorisatie en mandatering als stelsel worden benaderd. Dit in plaats van de benadering waarbij steeds deelbelangen worden gediend. Dit laatste is de reden waarom wij 35 pasjes in onze portefeuille hebben. Vervolgens legt Waters een eerder door hem ontwikkeld denkmodel voor een stelselmatige aanpak van autorisatie en authenticatie nog eens uit. Hierbij hebben rollen een belangrijke functie. Iedereen kan meerdere rollen hebben, en daarmee meerdere identiteiten. Er moet samenhang bestaan tussen de registers waarin de verschillende identiteiten van dezelfde persoon zijn opgenomen. Authenticatie is het proces van met een identificatiemiddel (zoals een paspoort) aantonen dat je bent wie je zegt dat je bent. Dit proces wordt betrouwbaarder naarmate drie elementen betrouwbaarder zijn: borging in een basisregistratie, kwaliteit van het uitgifteproces en kwaliteit van het identificatiemiddel zelf. Authenticatie is niet voldoende voor het sluiten van een transactie. Hiervoor is tevens nodig: a) bekrachtigen door en voor jezelf, b) toewijzing van rollen, c) toegang tot functies in systemen, en d) digitale handtekening. Vervolgens is het aan de politiek om ervoor te zorgen dat er evenwicht ontstaat tussen collectieve belangen en belangen van het individu (lees: privacybescherming). Dat zou prima kunnen aan de hand van het Manifest voor Informatieverkeer (hierna besproken), dat zegt: de burger is eigenaar van zijn persoonsinformatie en slechts langs wettelijke weg mogen daarop inbreuken worden gedaan.

Manifest voor informatieverkeer – Pieter Wisse, Paul Jansen
In deze bijdrage wordt de hierboven aangehaalde stelling geponeerd, waarvan de kern is: persoonsinformatie is persoonseigendom. Onder strikte voorwaarden, zoals tijdelijkheid en doelbinding kan bij wet een afwijking worden geregeld. De persoon zelf is niet alleen eigenaar, maar tevens verantwoordelijk voor de kwaliteit van zijn persoonsinformatie. Het is natuurlijk maar de vraag in hoeverre eenieder in staat zal blijken te zijn deze verantwoordelijkheid ook daadwerkelijk waar te maken. Pieter Wisse geeft handen en voeten aan zijn Manifest door een alternatieve tekst van de grondwetsartikelen 10 t/m 14 aan te leveren. Hij noemt zijn stelsel pentas politica. In dit stelsel, dat uit vijf elementen bestaat, heeft de burger alleen het primaat (element één), ondersteund door vier facilitaire elementen: wetgevende macht, uitvoerende macht, rechtsprekende macht (inderdaad: de trias politica) en als laatste het nieuwe element: registermacht. Deze laatste komt sterk overeen met de traditionele archieffunctie, betoogt Wisse, die als vierde element een gelijkwaardige plek naast de trias politica verdient. Da’s nog eens goed nieuws uit onverwachte hoek!

Sociale media ontzuilen… – Ok en Jeroen van Megchelen
Beide auteurs beginnen hun betoog met een schets van de afnemende bereidheid van individuen om hun hele hebben en houden toe te vertrouwen aan sociale media. Da’s niet zo raar, want er wordt natuurlijk verschrikkelijk misbruik gemaakt door de Googles, Microsofts en LinkedIns van deze wereld. Heeft het individu in 2030 nog wel iets te zeggen over zijn eigen leven? De sociale media worden in toenemende mate gecombineerd met geo-informatie (informatievoorziening afhankelijk van de plaats waar de mens zich op dat moment bevindt). Dat is ook nodig door het paradigma van Het Nieuwe Werken. Het fundament van de informatiemaatschappij in 2030 is een InterID (interoperable identifier): een unieke dynamische basiscode voor alle individuen en instanties wereldwijd. Hierdoor wordt een nieuw paradigma mogelijk, waarbij amper meer informatie wordt uitgewisseld. In plaats daarvan deelt de eigenaar van informatie gebruiksrechten tot die informatie uit met behulp van zijn InterID. Een scherpe scheiding tussen eigendom en gebruik van informatie ontstaat zo. In ieder geval zal de waanzinnige redundantie van dataopslag, met de bijbehorende milieubelasting, hierdoor verdwijnen, verwachten de auteurs. Het OLO (online omgevingsloket in het kader van de Wabo) is de grote voorloper van deze toekomst, menen zij. Eerlijk gezegd vind ik dit geen krachtige onderbouwing van hun toekomstbeeld. Overtuigender is het schrikbeeld van de alsmaar groeiende macht van de industrie bij de ontwikkeling en exploitatie van de cloud. Dat het misbruik van informatie en de permanente schending van privacy uiteindelijk tot een tegenbeweging zal leiden, is een optimistisch toekomstbeeld, dat ik graag zou delen. Dat Nederland “op het vlak van interoperabiliteit vanuit zijn roots alles in huis heeft om te excelleren in de mondiale informatiemaatschappij en zo welvaart en welzijn te borgen”, ach, dat is toch meer wishfull thinking, lijkt me.

Trias Informatica – Bart Knubben
Bart Knubben ziet eveneens het gevaar dat de van Megchelens schetsen. Van informatiesilo’s naar een socialer net, is zijn ondertitel. Wij raken verstrikt in het gebruik van sociale media doordat we de controle over onze eigen persoonlijke informatie uit handen geven. Doordat de sociale media elkaars concurrent zijn en dus geen informatie-uitwisseling onderling willen faciliteren, ontstaat een landschap waarin we verschillende digitale identiteiten hebben die niet met elkaar in verbinding staan. En hierdoor wordt de kracht van ieders sociale netwerk dus beknot door de aanbieders. Die aanbieders verdienen (veel) geld met het verkopen van alles wat ze over hun gebruikers te weten komen (en door gegevens te combineren). Voeg hierbij de kwetsbaarheid doordat een aanbieder van het ene op het andere moment kan besluiten jouw informatie af te sluiten of weg te gooien, en eigenlijk alle ingrediënten voor een tegenbeweging zijn daar. De auteur bepleit terugkeer naar de drie oorspronkelijke kernwaarden van het internet: interoperabiliteit, decentralisatie en universaliteit. Om dit te bereiken zou er een trias informatica moeten komen, een scheiding van informatiemachten tussen identity providers, data providers en application providers. De drie machten communiceren met elkaar op basis van open standaarden. De gebruiker bepaalt bij welke provider hij het beheer van een onderdeel (zijn identiteit, zijn applicaties, zijn data) onderbrengt. Zo verdwijnen de informatiesilo’s van de providers en ontstaat een veilig sociaal netwerk. Ook Knubben meent dat het eindeloos kopiëren van data vervangen zal worden door het linken naar de brongegevens na toestemming van de eigenaar, de burger.
‘Hoe komen we daar?’, vraagt hij zich vervolgens af. In de eerste plaats door goede standaarden te gebruiken. In de tweede plaats moet de overheid de burger controle geven over zijn persoonlijke informatie door van het internet een level playing field te maken en maatregelen te nemen als cookieverbod, recht op vergetelheid en recht op bewerkbare brongegevens. Tot slot dient de gebruiker zelf het heft meer in handen te nemen door kritisch te zijn op online diensten. En dat sluit dat weer prima aan bij de oproep die ik eerder deed in het kader van de bescherming van persoonsgegevens.
Ik heb alle begrip voor lezers die (deel III van) Interoperabel Nederland niet op hun nachtkastje leggen. Maar tot de werkelijk geïnteresseerden zou ik willen zeggen: neem dit (gratis!) boek tot u. Het is de moeite waard. 

Gertjan.degraaf@dino4.nl


1 Interoperabel Nederland, Forum Standaardisatie, ISBN 978-79490- 03-5; te downloaden van http://www.forum-standaardisatie.nl/actueel/item/titel/e-book-versie-interoperabel-nederland

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *