Tekst Migiza Victoriashoop
Beeld Darrell Huff
Wie de tv-serie House of Cards kijkt, kent het ongemak: een wereld vol manipulatie en bedrog, waarin Frank Underwoods politieke sluwheid tegelijk afschuw en bewondering oproept. Datzelfde gevoel bekroop me bij het lezen van Liegen met cijfers van Darrell Huff. Het boek toont hoe misleiding ons ongemerkt beïnvloedt. En net als bij House of Cards vraag ik me af: kan ik hiervan genieten terwijl ik weet hoe gevaarlijk het is?
U kunt zich voorstellen dat ik bij het recenseren van een boek dat zich richt op het ontrafelen van gewiekste tactieken voor misleiding en gegoochel met cijfers een vergelijkbaar gevoel kreeg. Gelukkig wist de schrijver me al vrij snel gerust te stellen. Hij had immers een nobel doel om naar analogie van een gepensioneerde inbreker mij de kneepjes van het vak te leren. Niet om zelf inbreker te worden, maar om me beter te wapenen tegen inbrekers.
En de kneepjes van het vak leert u absoluut. Aan de hand van voorbeelden legt Darrell – ja, gaandeweg ga je als lezer toch een bijna vriendschappelijke verbintenis voelen met deze ‘gepensioneerde inbreker’ – haarfijn uit met welk gemak het lezerspubliek om de tuin wordt geleid. Cijfers worden veelal als voldongen feiten gepresenteerd. Daarover valt niet te twisten. Het venijn zit ‘m in de wijze waarop ze verkregen zijn.
Roken en schoolcijfers
Dan denkt u waarschijnlijk: moet ik me dan (weer) door zo’n taaie en droge uiteenzetting van een niet-representatieve steekproef in een grootschalig onderzoek worstelen? Niets is minder waar. Ondanks het feit dat dit boek in 1954 verscheen, heeft Darrell heel goed in de gaten dat lezers daar niet op zitten te wachten. Door middel van een heldere en to he point-schrijfstijl zorgt hij ervoor dat de inzichten die hij de lezers wil bieden behapbaar en begrijpelijk zijn. Hierdoor lezen de pagina’s lekker weg. Oh, en voor de visueel ingestelden onder u is er ook wat wils: illustraties – waar de humor niet zelden ontbreekt – die zijn verhaal onderbouwen.
Graag wil ik kort wat voorbeelden uitlichten, zodat u een idee krijgt bij wat voor inzichten u kunt verwachten. Neem het voorbeeld over de oorzaak en het gevolg van roken en behaalde schoolcijfers. Een goed en degelijk uitgevoerd onderzoek – inclusief steekproef – op basis waarvan men kon aantonen dat rokende scholieren lagere cijfers haalden dan niet-rokende schoolgenoten. Conclusie: stop met roken om betere cijfers te halen.
*Dit artikel verscheen oorspronkelijk in Od 43: Data, doe er wat mee! Verder lezen? Meld je dan hier aan voor een abonnement of vraag een gratis presentexemplaar op.
