Een palet aan sprekers was uitgenodigd om in korte kennissessies de aanwezigen te prikkelen en verder op weg te helpen in de wondere wereld van (open) data. Hieronder een beknopte weergave van een aantal kennissessies.
Een palet aan sprekers was uitgenodigd om in korte kennissessies de aanwezigen te prikkelen en verder op weg te helpen in de wondere wereld van (open) data. Hieronder een beknopte weergave van een aantal kennissessies.
Onderzoeksresultaten delen
Wie kan beter zo’n dag lanceren dan Brenno de Winter? Hij is er immers niet vies van om zo nu en dan boude uitspraken te doen. Brenno gaf ons zijn visie op transparantie en hield een pleidooi voor het ‘nieuwe normaal’. Aan de hand van de metafoor van de savanne en de aldaar grazende zebra’s deed hij de oproep om zo veel mogelijk informatie met elkaar te delen en niet te verkrampen in angst of isolationisme. We moeten logisch gaan nadenken, elkaar helpen en ons geen angst laten aanpraten door politici. Als je te maken hebt met cybercrime is ‘onderzoeksresultaten delen’ zijn devies! Dat biedt de mogelijkheid om van elkaar te leren. Focus je daarbij niet op de inbraakpoging zelf (de daad is immers al verricht), maar wel op het delen van informatie en kennis vooraf om cybercrime te voorkomen. Dat vraagt in zijn ogen een andere bestuurlijke mindset. Er zijn immers voldoende bruikbare lessen. Ga derhalve, zo is zijn oproep aan de aanwezigen, op zoek naar het nieuwe normaal want dat waar we nu met zijn allen bang voor zijn hoeft niet zo eng te zijn.
Kale databestanden zijn lastig te begrijpen
Klaas Jan Mollema (docent aan de Hogeschool Leiden) spreekt in zijn sessie ‘Een schat aan data’ over de ontwikkeling dat steeds meer organisaties hun databronnen openen voor andere organisaties en het grote publiek. Gedacht wordt dat hiermee de burger direct geholpen is en dat overheden met open databronnen transparant zijn. En in potentie is dit ook zo. Echter: kale databestanden zijn voor de ‘leek’ lastig te begrijpen en daardoor weinig waard.
De kracht van data begint pas wanneer je data met elkaar verbindt en op een toegankelijke manier beschikbaar stelt aan de eindgebruiker. Dit doe je onder andere door te experimenteren met data, de data van duiding te voorzien en een brug te slaan tussen ambtenaren en eindgebruikers van data.
Platform voor overheidsdocumenten
Kennis en exploitatiecentrum Officiële Overheidsdocumentatie (KOOP) praat de aanwezigen bij over het project Platform Open OverheidsInformatie: PLOOI. Mede naar aanleiding van het wetsvoorstel ‘Wet open overheid’ (WOO) ontwikkelt het Kennis- en exploitatiecentrum Officiële Overheidspublicaties (KOOP) een online platform waarop overheidsorganisaties documenten in samenhang openbaar kunnen maken. In deze presentatie toont KOOP het Platform Open OverheidsInformatie i.o. (PLOOI) en staat stil bij de manier waarop je als organisatie kunt aansluiten.
De meerwaarde van PLOOI is dat er meer gebruik wordt gemaakt van informatie en dat burgers, professionals en bedrijven op één plek een gigantische set aan overheidsinformatie kunnen vinden. Het project wordt in het eerste kwartaal van 2020 opgeleverd en biedt organisaties nu al de mogelijkheid om deel te nemen aan pilots.
De digitale transformatie van Rijkswaterstaat
Stijn van Balen (hoofd datalab van Rijkswaterstaat) neemt de aanwezigen mee in de wereld van Rijkswaterstaat (een organisatie met overwegend technici, een hoge gemiddelde leeftijd van de medewerkers en veel data). Hij vertelt hoe een groep jeugdige technici zonder enig track record digitale innovaties koppelt aan de aanwezige ervaring van medewerkers en zo tot mooie producten komt. Dit helpt Rijkswaterstaat een digitale transformatie te ondergaan. Er lopen nu verscheidene initiatieven om op basis van data de verkeersveiligheid te vergroten. Daarbij wordt bijvoorbeeld zichtbaar gemaakt hoeveel ongevallen op een bepaald gedeelte van een snelweg plaatsvinden. Of welke strategische positionering van weginspecteurs op de weg ervoor zorgt dat sneller ingegrepen kan worden bij een calamiteit.
Toegang tot artikelen via single sign on
Binnenkort gaan de Belastingdienst (en wellicht de Raad voor de Rechtspraak) en FD Mediagroep (FDMG) een pilot opzetten met ‘single sign on’ zo vertelt Roy Schuuring (transitiemanager bij KPN). Medewerkers hoeven dan niet meer een handmatig aanmeldproces te volgen om een abonnement te verkrijgen en toegang te hebben tot artikelen, dit gaat dan automatisch. Dit resulteert in een veel hoger gebruik dan met de losse abonnementen. Daarbij wordt het voor FDMG beter meetbaar hoe vaak gebruikgemaakt wordt van de website. Niet door wie, maar vooral door hoeveel personen, en hoeveel daarvan dagelijkse, wekelijkse, maandelijkse of incidentele gebruikers zijn. Dat geeft beide partijen (RO en FDMG) goed inzicht in de benodigde data die ze bij contractverlenging met elkaar gaan bespreken.
Schuuring vertelt hoe de samenwerking binnen zo’n pilot verloopt. ‘Het gaat verder dan alleen maar cijfers’, aldus Schuuring. FD Mediagroup heeft te maken met een snel groeiende toepassing van data. Ze hebben een prijs gewonnen voor smart radio (het geautomatiseerd taggen van onderwerpen in audio) en profileren zich door middel van vooruitstrevende technologische ontwikkelingen. Ook doen zij aan smart journalism, zoals automatisch samenvattingen schrijven. Dit doen zij om berichten meer af te stemmen op de informatiebehoefte van de gebruiker. Op FD.nl/Rijksoverheid staan de beschikbare abonnementen. In twee maanden was een toename van 10% te zien in het gebruik van producten via single sign on.
Van passieve naar actieve openbaarmaking
In de kennissessie ‘Open by Design’ gaat Guido Enthoven (directeur van het Instituut Maatschappelijke Innovatie) dieper in op actieve openbaarmaking. Enthoven is van huis uit jurist en werkt nu bij het IMI (Instituut Maatschappelijke Innovatie) en RDDI. Informatie wordt elke dag aan de lopende band geproduceerd en geconsumeerd, ook binnen de overheid. Het merendeel van de binnen de overheid geproduceerde informatie wil men openbaar beschikbaar stellen (open overheid) omdat dit de transparantie, kwaliteit en economie ten goede komt. De verandering van de WOB naar de WOO heeft daarbij tot gevolg dat de overheid meer actief open data deelt in plaats van passief. Actieve open data is data die online beschikbaar wordt gesteld en passieve open data is data die door middel van WOB-verzoeken wordt opgevraagd. Het opvragen van passieve open data kost de overheid nu nog veel tijd en geld omdat er sprake is van fragmentatie, verminderde beschikbaarheid en slechte vindbaarheid. De stap om een groter deel van de data actief openbaar te maken is nu nog groot. Daarom wordt aangeraden om informatie anders op te slaan, bijvoorbeeld op basis van een vast template, zodat de hoeveelheid informatie wordt verminderd en er archivering aan de voorkant plaatsvindt. Sidenote: deze processen zijn mogelijk te verbinden met processen rondom de AVG om het lakken van tekst te verminderen.
Fair data in plaats van open data
Jacquelijn Ringersma (werkzaam bij het Data competence center van de Universiteit van Wageningen) vertelt over de prominentere rol die data gaat spelen bij onderzoeksresultaten. Alle universiteiten in Nederland gaan door een transitie, als het gaat om omgaan met data. Hierbij gaat het om ‘fair data’ in transparant onderzoek. Universiteiten moeten een transitie naar ‘open data’ maken, waar het gaat om het toegankelijk maken van wetenschappelijke publicaties. Daarbij wordt ‘fair data’ gebruikt in plaats van open data. Fair staat voor: vindbaar, toegankelijk, gecombineerd, herbruikbaar. Onderzoekers zijn terughoudend als het gaat om open data want zij zien het als een bedreiging voor hun wetenschappelijke carrière. Daarom gebruiken zij vooral ‘fair data’. Onderzoekers willen immers weten wat je met data gaat doen. Er wordt vaak gebruikgemaakt van een data management plan. Daarbij wordt data van iedere eenheid tot een datastation gemaakt, waardoor de toegang makkelijker afgehandeld kan worden: mensen met de juiste rechten kunnen er sneller bij.
Het belang van digitale transparantie
De middag wordt afgesloten door Wilma Haan (directeur van de Open State Foundation). Ze is pleitbezorger van digitale transparantie omdat het moet, loont en hoort. Ze haalt het onderzoek Succesvolle open data governance van Anne Dijkstra aan, waarin deze een vergelijking maakt tussen Engeland, Frankrijk en Nederland. Dijkstra concludeert dat Nederland slecht scoort op het gebeid van digitale transparantie. Als oorzaak geeft ze aan dat het Open Databeleid in Nederland te vrijblijvend is en de decentrale aanpak een handrem zet op openheid.
Haan vindt dat onze nationale overheid zichzelf meer de verplichting moet opleggen om data te ontsluiten en geeft daarbij de overheid drie tips mee: zorg voor structuur, werk aan een nationale aanpak en zet de gebruiker centraal.
Edwin Driessen
redactielid Od
