Semantisch zoeken

Informatie op maat
Informatievoorziening gaat uiteindelijk om het kunnen vinden van informatie. We moeten die informatie kunnen vinden om de juiste beslissingen te nemen, ons eigen handelen te reconstrueren, consistentie te bewijzen, klanten en burgers op de juiste wijze te bedienen en ons werk doelmatig en doeltreffend te laten verlopen. Daarom zijn we bezig met ordening en structurering, kennen we metadata toe en investeren we in technieken om het zoeken van informatie te vereenvoudigen en het vinden van de gewenste informatie te optimaliseren.

Informatie op maat
Informatievoorziening gaat uiteindelijk om het kunnen vinden van informatie. We moeten die informatie kunnen vinden om de juiste beslissingen te nemen, ons eigen handelen te reconstrueren, consistentie te bewijzen, klanten en burgers op de juiste wijze te bedienen en ons werk doelmatig en doeltreffend te laten verlopen. Daarom zijn we bezig met ordening en structurering, kennen we metadata toe en investeren we in technieken om het zoeken van informatie te vereenvoudigen en het vinden van de gewenste informatie te optimaliseren.

Daar zijn verschillende methoden en technieken voor.
Vóór de intrede van de digitalisering deden we dat bijvoorbeeld via codering. Maar tijden zijn veranderd. Tegenwoordig laten we, onder invloed van Google, het gestructureerd zoeken los en willen we de gebruiker op de voor hem passende manier laten zoeken. Maar op een zodanige manier dat de gebruiker de juiste informatie vindt. Dus bijvoorbeeld het goede document in plaats van duizenden treffers waar het goede misschien wel tussen staat.
Een van de methoden om informatie op maat te kunnen vinden is het semantisch zoeken.

Semantisch zoeken
Semantisch zoeken is op zich niet nieuw. Al in 1996 gebruikte de website ‘AskJeeves’¹ semantische technieken om zoekresultaten te verbeteren. Ook komt semantisch zoeken al een aantal jaren voor in de trendlijsten, die elk jaar verschijnen. Toch blijft de doorbraak in de informatievoorziening nog uit.
Wat is semantisch zoeken eigenlijk?² En wat doet het? Eenvoudig gezegd verbetert semantisch zoeken de zoekresultaten door (proberen) te begrijpen wat diegene die de zoekvraag stelt bedoelt. Dat betekent dat de zoekmachine inzicht moet zien te krijgen in de context van de zoekvraag en dat combineert met de intentie van de vraagsteller. Een semantisch zoeksysteem neemt verschillende variabelen in overweging bij het geven van resultaten. Dit kunnen bijvoorbeeld locatie, woordgebruik, eerder zoekgedrag, context of synoniemen zijn.
Een semantische zoekmachine schat dus de betekenis van de vraag in, analyseert de gevonden resultaten en kan dan de zoekvraag aanpassen aan de hand van de betekenis van de oorspronkelijk gebruikte woorden. Het resultaat moet zijn dat de resultaten beter aansluiten bij de zoekvraag omdat het systeem begrijpt wat de gebruiker zoekt. Het systeem lijkt de gebruiker eigenlijk te kennen. Het spreekt voor zich dat dit leidt tot winst in zoektijd, maar ook in kwaliteit van de zoekresultaten.
Zo gebruikt Google bijvoorbeeld semantische technieken om de resultaten van de zoekvraag zo goed mogelijk aan te laten sluiten bij de locatie en (eerder getoonde) interesses van de gebruiker.
Ander bekend voorbeelden van het gebruik van semantische technieken zijn Amazon.com en Bol.com met hun aanbevelingen voor aankopen tijdens een bezoek aan hun website.

Rol voor informatievoorziening
Veel gehoorde kritiek bij de invoering van informatiesystemen zoals een Document Management Systeem (DMS) of een Records Management Applicatie (RMA) is het gebrek aan gebruiksvriendelijkheid. Het gaat dan vaak om het keurslijf, waarin de inrichting van deze systemen de gebruiker dwingt bij het stellen van zoekvragen. Bekende voorbeelden zijn de hoeveelheid velden die een gebruiker moet invullen of een bepaald gebruik van code en/of taal die hij niet begrijpt of beheerst. Het gevolg is tijdsverlies bij de gebruiker, terwijl hij – door het incorrecte gebruik van het systeem – misschien ook wel niet de juiste resultaten krijgt. Uiteindelijk blijft het gebruik van het DMS achter bij de verwachtingen, ontstaan schaduwarchieven en hebben we te maken met een incomplete informatievoorziening. Het probleem uit het analoge tijdperk dat we dachten op te lossen met de invoering van geautomatiseerde informatiesystemen komt dan dubbel zo hard terug.

Het zoeken en vinden zou dan ook centraal moeten staan bij informatiesystemen. Het voordeel van semantisch zoeken aan de gebruikerskant is dat het niet alleen optimalisatie van de zoekresultaten geeft, maar tegelijkertijd het zoeken zelf vereenvoudigt.
En dit komt dan weer overeen met de doelstelling van een goede informatievoorziening: de gebruikers in staat stellen van om de juiste informatie op een eenvoudige manier te verkrijgen. En dan ook nog op een manier waarop de gebruiker thuis ook zoekt: ‘gewoon lekker googelen…’.
Nu is dit niet allemaal zomaar geregeld. Semantisch zoeken faciliteren gaat niet vanzelf. Juist op dit gebied kunnen informatiespecialisten hun toegevoegde waarde laten zien. En dan gaat het om de inrichting van systemen, toevoegen van metadata, ontwerpen van ontologieën en thesauri en het instrueren van de gebruikers. Meer daarover in een volgende uitgave van Od.

Eric.kokke@goopleidingen.nl, Eric Kokke, marketing manager bij GO Opleidingen.

¹ Eric Sieverts, Retrieval Handboek
² Wikipedia en Eric Sieverts’ Retrieval Handboek.