Neem bijvoorbeeld de openbare ruimte. Een van de kerntaken van een gemeente is te zorgen voor een schone, hele en veilige leefomgeving. Maar hoe weet je of je het als gemeente goed doet? De ontwikkeling van beleid, de reservering van middelen en de planning van onderhoudsactiviteiten, gebeuren nu doorgaans op basis van ervaringscijfers en kerngetallen. Slim gebruik van beschikbare (open) data komt minder vaak voor. Terwijl juist deze data kunnen bijdragen aan betere dienstverlening, meer inzicht en uiteindelijk de realisatie van de gemeentelijke ambities.
Neem bijvoorbeeld de openbare ruimte. Een van de kerntaken van een gemeente is te zorgen voor een schone, hele en veilige leefomgeving. Maar hoe weet je of je het als gemeente goed doet? De ontwikkeling van beleid, de reservering van middelen en de planning van onderhoudsactiviteiten, gebeuren nu doorgaans op basis van ervaringscijfers en kerngetallen. Slim gebruik van beschikbare (open) data komt minder vaak voor. Terwijl juist deze data kunnen bijdragen aan betere dienstverlening, meer inzicht en uiteindelijk de realisatie van de gemeentelijke ambities.
Twee vliegen in één klap
Een makkelijke manier om de dienstverlening te verbeteren, is door open data te gebruiken bij de meldingen over de openbare ruimte die burgers doen. Nu vragen elektronische formulieren op de gemeentelijke website nog naar informatie die al bekend is, zoals het nummer van een lantaarnpaal of een bushalte. Door haar eigen data beter te gebruiken, hoeft een gemeente haar inwoners geen onnodige vragen te stellen en kan een melding sneller en beter afgehandeld worden. De gemeenten Utrecht en Enschede doen dit al. Zij hergebruiken hun geografische data, tonen objecten op de kaart en maken een melding voor een burger een stuk eenvoudiger. En ze ontsluiten ook meteen deze data als open data voor andere partijen. Twee vliegen in één klap. Het helpt deze gemeenten ook om de kwaliteit van de data te verbeteren, omdat fouten en omissies gemeld kunnen worden en zo bijdragen aan een actueler en completer databestand.
 Afbeelding: Inzicht in meldingen van de gemeente Utrecht, met spreiding over dag, aantal, locatie en categorieën. |
Beter inzicht door slimme combinaties
Maar beide gemeenten gaan een stap verder. Alle meldingen die door inwoners gedaan worden (ook die via het Klant Contact Centrum) zijn direct als open data beschikbaar (vanzelfsprekend zonder de persoonsgegevens). Inmiddels gaat het om bijna 100.000 meldingen over de meest uiteenlopende onderwerpen. Van elke melding is het tijdstip van melding (en afhandeling) bekend, evenals het onderwerp, de locatie en de omschrijving. Doordat deze data hetzelfde formaat kennen, kunnen de gegevens met elkaar vergeleken worden. En gecombineerd worden met andere datasets, zoals weersinformatie, ongevallenregistratie of evenementenkalenders, voor nieuwe inzichten. En dat kan door iedereen. Transparantie is de basis voor grotere betrokkenheid van inwoners bij hun leefomgeving.
Nu bieden nog slechts enkele gemeenten hun data over meldingen in de openbare ruimte als open data aan. In de meeste gevallen is dat nog niet conform een landelijke standaard. VNG Realisatie heeft een belangrijk stap gezet door een zogenaamde High Value Data List (HVDL) op te stellen. Dit is een lijst met datasets die elke gemeente als open data zou moeten ontsluiten en waarvoor zij een standaard hebben ontwikkeld. Meldingen Openbare Ruimte (MOR) is een van de datasets op de HVDL. Als VNG Realisatie alle gemeenten faciliteert om de datasets van deze lijst snel als open datasets beschikbaar te stellen, levert dat belangrijke input om de gemeentelijke ambities voor een schone, veilige en hele leefomgeving te monitoren en te beoordelen.
Exponentiële groei van de hoeveelheid data
De hoeveelheid data over de openbare ruimte zal de komende tijd explosief groeien, mede door de toename van het aantal sensoren. Binnen enkele jaren zal een lantaarnpaal zichzelf stuk melden of geeft een ondergrondse container zelf door dat de klep defect is of de container vol. En bijvoorbeeld de luchtkwaliteit, het geluidsniveau, de grondwaterstanden en de gladheid van een weg worden continu gemeten. Daar zitten positieve kanten aan, zoals een efficiëntere route van een vuilnisauto (minder geluidsoverlast en luchtverontreiniging), gerichte inzet strooizout bij gladheid en minder wateroverlast bij stortbuien.
Deze positieve effecten kunnen alleen benut worden als een gemeente zeggenschap houdt over de data die in de openbare ruimte worden verzameld. Dat is van extra belang nu meer en meer onderhoud en beheer wordt uitbesteed aan externe partijen. Een van de redenen om zeggenschap te houden over de data is de noodzaak voor gemeenten om een omslag te maken naar datagedreven werken, waarbij gestuurd wordt op feiten en beleid voortdurend wordt bijgesteld.
Actieve sturing op resultaten
De gemeente Utrecht heeft bijvoorbeeld 50 invalideparkeerplaatsen uitgerust met sensoren. Die registeren wanneer een plek vrij of bezet is. Die actuele status is handig voor appbouwers, omdat zij diensten kunnen ontwikkelen waarmee kaarthouders makkelijker een vrije plek kunnen vinden. Voor de gemeente Utrecht is de historie belangrijk, omdat die inzicht geeft in het gebruik van de parkeerplaatsen. Die data kunnen gebruikt worden om de locaties van invalidenparkeerplaatsen aan te passen, zodat beter ingespeeld kan worden op de behoeften van gebruikers. Open data en datagedreven werken gaan hand in hand.
Een collegeprogramma met een visie voor de komende vier jaar is belangrijk, maar in de dagelijkse praktijk zal vooral het vermogen van gemeenten om in te spelen op gewijzigde omstandigheden van belang worden. En daarbij zal gemeenten de hulp van alle partijen nodig hebben: inwoners, winkeliers, scholen, zorginstellingen, startups en ga zo maar door. Alleen al om die reden is het belangrijk dat elke gemeente open data beschikbaar stellen. Innovatieve oplossingen komen vaker van buiten de eigen organisatie.
De komende vier jaar zullen de technologische mogelijkheden en de hoeveelheid data enorm toenemen. Een reden te meer voor elke gemeente om databeleid te ontwikkelen. Al was het maar om over vier jaar met feiten te kunnen onderbouwen wat er terechtgekomen is van alle mooie ambities.
arjen@civity.nl, Arjen Hof is directeur van Civity: Strategie & Innovatie.
