Alweer bijna vijfentwintig jaar geleden was het mij vergund inhoudelijke bijdragen te leveren aan de vernieuwing van archiefbeleid. Het resultaat werd bekend als Omslag in opslag. De ondertitel luidde: terugkeer naar informatievoorziening.1 De crux is onverminderd actueel. Voorzieningen voor informatieverkeer vergen integrale oriëntatie.2 Daarmee is a priori fragmentatie onder de noemers van archief, documentatie en dergelijke strijdig. Door élke verabsolutering van een aspect gaat het mis. Dat dreigt nu weer door eenzijdige nadruk op actieve openbaarmaking. In een integrale opzet is openbare informatie geen vertrekpunt, maar een van de resultaten. Dat maakt duidelijk dat voorzieningen variabel moeten zijn. En hun bereik is noodzakelijkerwijs maatschappelijk. Infrastructuur, dus.
Omdat het om verkeer met informatie gaat, is de opgave principieel relationeel. Zeg maar: een verkeersbeweging houdt de uitwisseling van informatie tussen deelnemers in. Met uitwisseling zijn bevoegdheden in het geding. En zijn er bijbehorende bedoelingen.
Selectief gedrag Doet u aan zogeheten actieve openbaarmaking? U neemt blijkbaar initiatief door u als deelnemer aan informatieverkeer op te stellen. Als zodanig identificeert u uw mededeelnemers; die zijn dus betrekkelijk passief. Verder bent u kennelijk bevoegd om de informatie in kwestie aan die deelnemers beschikbaar te stellen, ofwel: u weet eveneens dat zij bevoegd zijn kennis ervan te nemen, op grond ervan te handelen, enzovoorts. Oh ja, natuurlijk beseft u dat openbaarmaking van belang kan zijn voor mensen en/of organisaties tot wie u zich met de uitgewisselde informatie niet richt. Inderdaad, dat zijn eigenlijk óók deelnemers. Hun belangen zijn medebepalend voor bevoegdheden, wie weet zelfs dwingend. Het gaat om invloed op uw bevoegdheden om die informatie al dan niet beschikbaar te stellen en die van de geadresseerden om kennis ervan te nemen, enzovoorts. Kortom, actieve openbaarmaking komt neer op uiterst selectief gedrag. Er gelden voorwaarden alom. Maar met het oog op evenwichtige verhoudingen in en door maatschappelijk verkeer is dat allemaal helemaal niets nieuws. Nee, u bent niet altijd actief. En u bent niet bevoegd tot alles.
Sinds enkele decennia moeten we ook rekening houden met digitale technologieën. We kunnen ze benutten om activiteit op te voeren. Maar risico’s wijzigen eventueel ook. Dat verandert er echter niets aan dat openbaarmaking door en door relationeel georiënteerd moet zijn en blijven. We moeten blijven waken voor verhullende slogans. Zo klinkt actieve openbaarmaking prachtig. Maar we moeten, eindelijk, werken aan een heuse infrastructuur voor informatieverkeer op maatschappelijke schaal. Pas dankzij zo’n infrastructuur is onder andere actieve openbaarmaking verantwoord mogelijk, want praktisch beheersbaar.
Infrastructurele thema’s Pakweg tien jaar geleden formuleerde ik op een A5’je beknopt de mijns inziens voornaamste infrastructurele thema’s3:
Authentieke informatie. Zodra voorheen gescheiden informatieverzamelingen tot een heus (informatie)stelsel moeten gaan behoren, geldt als voorwaarde dat verschillen en overeenkomsten in betekenis expliciet zijn. Dat is het belang van contextuele verbijzondering. Voor de vereiste eenduidigheid op stelselniveau hoort daar verbijzondering langs de tijddimensie onlosmakelijk bij. Dergelijke ordening moet consequent vanáf samenhang tussen zogeheten basisregistraties gevestigd zijn. Daar(door) is informatie authentiek.
Activiteitenstromen. Informatiewerk gebeurt in gevarieerde patronen, ook wel werkstromen genoemd. Herhaalbare, betrouwbare informatieresultaten vergen werkstroom-/procescoördinatie. Dat betreft dus activiteiten.
Autorisatie veronderstelt eenduidigheid van zowel (statische) informatie, als (dynamische) ‘gedrag-als-proces’- bijdrage. Met andere woorden, pas nadat aan de voorwaarden van stelselmatige betekenisordening én procescoördinatie voldaan is, kan autorisatie zinvol (verder) uitgewerkt worden.
Audittrail. Een controlespoor veronderstelt op zijn beurt deugdelijke autorisatie.
Archivering (lees ook: digitale duurzaamheid) moet rusten op het systeem van eenduidige controlesporen, enzovoorts.
Veel te doen Voor de borging van betekenissenvariëteit van nr. 1 tot en met nr. 5, inclusief samenhang, is een modelleermethode annex -taal nodig, die stelselmatige verbijzondering volgens context (en tijd) faciliteert. Dat is Metapatroon (Engels: Metapattern).4, 5 Tot de infrastructuur voor informatieverkeer vind ik tevens verkeersregels behoren. Ik blijf erbij dat in een open democratie het fundament daarvoor slechts kan bestaan uit formele erkenning van persooninformatie als eigendom van de persoon in kwestie. Dat kan praktisch uiteraard niet absoluut gelden.6 Alles bij elkaar staat ons veel te doen, zelfs alsmaar méér. Dat kan pas lukken zodra we ‘het’ daadwerkelijk samenhangend opzetten. De maatschappelijke schaal maakt het er niet eenvoudiger op, maar zo is het nu eenmaal. Wanneer gaan opdrachtgevers dat beseffen? Anders lukt het nooit en is ook actieve openbaarmaking weer gedoemd tot onderwerp van geïsoleerde, averechtse bemoeienis, waaraan opnieuw veel geld verspild raakt.
In dit korte bestek schetste ik slechts een karikatuur van reële samenhang…
www.wisse.cc, Dr. ir. Pieter Wisse (Information Dynamics) is informatiekundig ontwerper
1 Ministerie van Binnenlandse Zaken, Omslag in Opslag: terugkeer naar informatievoorziening, 1991. 2 Ictu: Architectuur elektronische overheid, Informatieverkeer in publiek domein, 2004. 3 Wisse, P.E., A5 voor publiek informatieverkeer, 2005. 4 Information Dynamics, Metapatroon, handboek stelselmatig informatieverkeer, toegang tot documentatie vanaf 1991. 5 Forum Standaardisatie, Semantiek op stelselschaal, 2009. 6 Wisse, P.E. en P.L. Jansen, Manifest voor informatieverkeer, 2005-2009.
Wij gebruiken cookies om onze website en onze service te optimaliseren.
Functioneel
Altijd actief
De technische opslag of toegang is strikt noodzakelijk voor het legitieme doel het gebruik mogelijk te maken van een specifieke dienst waarom de abonnee of gebruiker uitdrukkelijk heeft gevraagd, of met als enig doel de uitvoering van de transmissie van een communicatie over een elektronisch communicatienetwerk.
Voorkeuren
De technische opslag of toegang is noodzakelijk voor het legitieme doel voorkeuren op te slaan die niet door de abonnee of gebruiker zijn aangevraagd.
Statistieken
De technische opslag of toegang die uitsluitend voor statistische doeleinden wordt gebruikt.De technische opslag of toegang die uitsluitend wordt gebruikt voor anonieme statistische doeleinden. Zonder dagvaarding, vrijwillige naleving door uw Internet Service Provider, of aanvullende gegevens van een derde partij, kan informatie die alleen voor dit doel wordt opgeslagen of opgehaald gewoonlijk niet worden gebruikt om je te identificeren.
Marketing
De technische opslag of toegang is nodig om gebruikersprofielen op te stellen voor het verzenden van reclame, of om de gebruiker op een website of over verschillende websites te volgen voor soortgelijke marketingdoeleinden.
