In de tijd van de Koude Oorlog werd de wereld beheerst door wantrouwen tussen Oost en West. Had Oost weer eens wat extra raketten gestationeerd aan haar westgrens, dan haastte West zich om aan haar oostgrens, ook extra raketten te plaatsen. Wat dan weer tot een voorspelbare reactie van Oost leidde. Er zo ging het jaar na jaar maar door. Niet alleen met raketten, maar ook met straaljagers, tanks, onderzeeërs en ander oorlogstuig.
In de tijd van de Koude Oorlog werd de wereld beheerst door wantrouwen tussen Oost en West. Had Oost weer eens wat extra raketten gestationeerd aan haar westgrens, dan haastte West zich om aan haar oostgrens, ook extra raketten te plaatsen. Wat dan weer tot een voorspelbare reactie van Oost leidde. Er zo ging het jaar na jaar maar door. Niet alleen met raketten, maar ook met straaljagers, tanks, onderzeeërs en ander oorlogstuig. En voor het geval één partij aanstalten mocht maken het oorlogsapparaat als eerste in werking te stellen, legde de andere partij early warning systems en afweerschilden aan. De wapenindustrie verdiende goud aan raketten, anti-raketten, anti-raket-raketten, antiraket- raket-raketten en ga zo maar door. De meerwaarde van nog meer wapentuig – als je toch al in staat bent, de hele aarde duizend keer te vernietigen – daalde naar onder nul.
Zien we nu niet hetzelfde gebeuren met big data? Als bedrijf A of belangengroep X nog meer data beschikbaar heeft dan belangengroep Y of bedrijf B, of nog meer computerkracht, of nog betere software, dan willen X en A die ook hebben. Om de concurrentie voor te blijven. Of om de klant/burger/achterban nog beter te bedienen. Maar eigenlijk: om de volgende prijzenslag, het volgende referendum of de komende verkiezingen te winnen.
De méérwaarde van nog meer data, meer computerkracht of betere software, neemt af. De wet van de afnemende meeropbrengsten, die wij danken aan de negentiende-eeuwse Duitse econoom Hermann Heinrich Gossen, geldt voor de informatiewedloop even goed als voor de wapenwedloop. De hedendaagse Amerikaanse econoom Robert Gordon ziet het groeitempo van de economie al sinds 1970 afnemen. Terwijl de meeste mensen nog steeds hoge welvaartsverwachtingen hebben van de informatiemaatschappij.
De wapenwedloop lijkt tot staan te zijn gekomen. Sinds de SALTverdragen bouwen Oost en West hun arsenalen af – met behoud van de kracht om de aarde nog ten minste honderd keer te kunnen vernietigen. Maar wie beteugelt de informatiewedloop? Wie ziet er op toe dat onze informatiesystemen zo worden ontworpen dat alleen nuttige informatie wordt gegenereerd, dat informatie naar relevante gezichtspunten wordt ontsloten, en dat gegevens lang genoeg worden bewaard om besluitvorming te kunnen verantwoorden. Onze informatiesystemen moeten nauwkeurig kunnen selecteren naar wat openbaar moet zijn of vertrouwelijk moet blijven. Uiteraard mogen uit onze informatiesystemen geen privacygevoelige gegevens kunnen lekken. En bij dat alles moeten de kosten in redelijke verhouding staan tot het maatschappelijk belang.
Op informatiemanagers, privacy- en securityofficers rusten zware taken – zij moeten daarover aan de raad verantwoording afleggen. En van de raad mag een kritische houding worden verwacht.
kees.duijvelaar@vng.nl, Mr. K.A.M. (Kees) Duijvelaar is senior beleidsmedewerker bij de Vereniging van Nederlandse Gemeenten.
