De uitvoering van de Wet open overheid (Woo) staat centraal tijdens een rondetafelgesprek in de Tweede Kamer. Experts benadrukken de noodzaak van betere digitale systemen en onafhankelijke Woo-ambtenaren.
De vaste commissie voor Binnenlandse Zaken organiseert op donderdag 13 februari 2025 van 14.00 tot 15.00 uur een rondetafelgesprek over de uitvoering van de Wet open overheid (Woo). Onder anderen Thomas Bruning, algemeen secretaris van de NVJ, en vertegenwoordigers van Follow the Money (FTM), de Vereniging van Onderzoeksjournalisten (VVOJ) en de Nationale Ombudsman delen hun inzichten. Bruning stelt dat het probleem niet bij de ambtenaren ligt, maar bij de systemen en de politieke druk die openbaarheid bemoeilijken. Hij pleit voor structurele verbeteringen op twee gebieden: een digitaal toegankelijk systeem en onafhankelijke Woo-ambtenaren.
Structurele problemen in de uitvoering van de Woo
De Woo heeft als doel een transparante overheid, waarin openbaarheid het uitgangspunt is. In de praktijk blijft de overheid echter achter bij deze ambitie. Wachttijden voor Woo-verzoeken lopen op, terwijl ministeries en gemeenten zich steeds vaker verzetten tegen openbaarmaking.
Bruning wijst op voorbeelden waarin strategische vertraging en juridische procedures transparantie frustreren. Zo blokkeerde een minister de openbaarmaking van stikstofcijfers van boerenbedrijven, ondanks een uitspraak van de rechter. Ook de gemeente Amsterdam weigerde inzicht te geven in de overwegingen achter de verhoging van de OZB-belasting. Dergelijke praktijken ondermijnen het vertrouwen in de overheid en belemmeren democratische controle.
Om deze problemen aan te pakken, zijn volgens Bruning twee structurele veranderingen noodzakelijk:
1. Een digitaal toegankelijk systeem
Veel overheidsorganisaties beschikken niet over de digitale infrastructuur om Woo-verzoeken efficiënt te verwerken. Ambtenaren moeten handmatig informatie verzamelen en beoordelen, wat zorgt voor vertragingen. Een goed ingericht digitaal systeem kan dit proces versnellen en transparantie verbeteren.
Zo’n systeem biedt twee voordelen:
- Snellere verwerking van Woo-verzoeken: Ambtenaren kunnen verzoeken efficiënter afhandelen.
- Directe inzage in overheidsinformatie: Burgers en journalisten zien in één oogopslag welke documenten beschikbaar zijn.
Bruning stelt dat investeren in digitale archivering noodzakelijk is om bureaucratische obstructie te voorkomen. ‘Zonder goede systemen blijven we vastzitten in vertragingen en juridische strijd. Een transparante overheid vraagt om moderne digitale ondersteuning,’ aldus Bruning.
2. Onafhankelijke Woo-ambtenaren
Naast betere digitale systemen is een onafhankelijke rol voor de Woo-ambtenaar essentieel. Deze functionaris moet zich primair richten op het faciliteren van openbaarheid, zonder politieke of juridische druk.
Momenteel vallen Woo-verzoeken vaak onder communicatieafdelingen of juridische diensten, waardoor strategische overwegingen de beslissingen beïnvloeden. Bruning pleit voor een onafhankelijke status van Woo-ambtenaren. ‘Zij mogen niet onder politieke aansturing vallen, maar moeten opereren als brug tussen overheid en burgers,’ stelt hij. Dit voorkomt wantrouwen en waarborgt een eerlijke en transparante informatievoorziening.
Openbaarheid als norm, niet als uitzondering
Volgens Bruning moet openbaarheid een vanzelfsprekende plicht zijn, geen obstakel dat moet worden beperkt. Door te investeren in een digitaal toegankelijk systeem en onafhankelijke Woo-ambtenaren, kan de Woo beter functioneren zoals bedoeld.
‘Een democratie kost geld, maar de prijs van geslotenheid is veel hoger,’ concludeert Bruning. Hij roept de Tweede Kamer op om deze noodzakelijke verbeteringen door te voeren en de Woo in de praktijk effectiever te maken.
